بررسی ساختار قضائی در فوتبال حرفه‌ای آلمان
۱. مقدمه
۱.۱. اهمیت و جایگاه حقوق ورزش در فوتبال
ورزش فوتبال به عنوان یکی از محبوب‌ترین و پرطرفدارترین رشته‌های ورزشی در جهان، نیازمند یک چارچوب حقوقی جامع و منسجم است تا بتواند ضمن حفظ جذابیت و هیجان خود، از سلامت، عدالت و اخلاق نیز برخوردار باشد. امروزه با توجه به گسترش روزافزون مسابقات فوتبال در سطوح باشگاهی و ملی و همچنین افزایش چشمگیر گردش مالی در این ورزش، ضرورت پرداختن به حقوق ورزش و به ویژه حقوق فوتبال بیش از پیش احساس می‌شود.
حقوق ورزش فوتبال شاخه‌ای تخصصی از حقوق است که به مطالعه مجموعه قوانین، مقررات و رویه‌های ناظر بر روابط و تعاملات حقوقی بین تمامی ذینفعان دنیای فوتبال می‌پردازد. این ذینفعان طیف گسترده‌ای از بازیکنان، مربیان، داوران، باشگاه ها، مدیران، هواداران، رسانه ها، اسپانسرها و نهادهای حاکمیتی فوتبال در سطوح ملی و بین المللی را شامل می‌شود.
یکی از شاخه‌های اصلی حقوق ورزش فوتبال، رسیدگی به تخلفات انضباطی و اخلاقی است. در این نوشتار به بررسی مقررات انضباطی و اخلاقی فدراسیون فوتبال آلمان و ساختار قضائی این فدراسیون خواهیم پرداخت.
۱.۲. معرفی فدراسیون فوتبال آلمان (DFB) و نقش آن
فدراسیون فوتبال آلمان (DFB) یکی از بزرگترین و موفق‌ترین فدراسیون‌های ملی فوتبال در جهان است که از سال ۱۹۰۰ میلادی تاسیس شده است. این فدراسیون وظیفه سازماندهی، نظارت و توسعه رقابت‌های فوتبال در تمامی سطوح را در کشور آلمان بر عهده دارد. DFB متشکل از ۲۷ فدراسیون منطقه‌ای و بیش از ۲۴.۵۰۰ باشگاه است که حدود ۷ میلیون بازیکن در آن‌ها عضویت دارند.
DFB نقشی محوری در ترویج و پیشبرد فوتبال آلمان ایفا می‌کند و طی دهه‌های اخیر با کسب افتخارات بین المللی متعدد توسط تیم‌های ملی و باشگاهی این کشور، به یکی از قدرت‌های بلامنازع فوتبال جهان تبدیل شده است. این فدراسیون همچنین در سطح فیفا (فدراسیون بین المللی فوتبال) و یوفا (اتحادیه فوتبال اروپا) دارای جایگاه و نفوذ بالایی است.
فدراسیون فوتبال آلمان نقش حاکمیتی خود را نه تنها در حوزه فنی و اجرایی مسابقات، بلکه در عرصه حقوقی و انضباطی نیز به خوبی ایفا می‌کند. این فدراسیون با تدوین یک نظام جامع حقوقی و انضباطی، ضمن رعایت اصول و مقررات بین المللی حاکم بر فوتبال، چارچوب‌های لازم را برای تنظیم روابط درون سازمانی، برخورد با تخلفات و حل و فصل اختلافات فراهم کرده است.
مجموعه مقررات، آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌های حقوقی و انضباطی DFB که محصول دهه‌ها تجربه و پیشرفت در عرصه فوتبال آلمان است، می‌تواند به عنوان الگویی مناسب برای سایر فدراسیون‌های ملی فوتبال در سراسر جهان مورد استفاده قرار گیرد. با مطالعه دقیق ساختار حقوقی و انضباطی فدراسیون فوتبال آلمان و قواعد مندرج در اسناد آن، دانشجویان و وکلای حقوق ورزشی می‌توانند درک عمیقی از مفاهیم و سازوکارهای نهادینه شده در یکی از پیشرفته‌ترین نظام‌های فوتبال دنیا به دست آورند.
در ادامه این نوشتار، به تشریح جزئیات ساختار و مقررات حقوقی و انضباطی فدراسیون فوتبال آلمان در زمینه‌های گوناگون پرداخته خواهد شد تا از این طریق یک محتوای آموزشی جامع و کاربردی برای علاقمندان به حقوق ورزش فوتبال فراهم گردد.
۲. ساختار حقوقی و قضایی DFB
فدراسیون فوتبال آلمان (DFB) برای نظارت بر امور حقوقی و انضباطی فوتبال در این کشور، یک ساختار نهادی متشکل از چندین رکن قضایی و شبه قضایی را تأسیس نموده است. این ساختار که هماهنگ با مقررات بین‌المللی فیفا و یوفا طراحی شده، وظیفه رسیدگی به تخلفات، حل اختلافات و اجرای عدالت ورزشی را در چارچوب اسناد بالادستی DFB بر عهده دارد.
۲.۱. ارکان قضایی و انضباطی
الف) دادگاه ورزشی:
دادگاه ورزشی (Sportgericht) نهادی است که به عنوان مرجع بدوی، صلاحیت رسیدگی نخستین به پرونده‌های انضباطی و اختلافات مرتبط با مسابقات، اعضا و ذینفعان فوتبال آلمان را دارد. این دادگاه متشکل از یک قاضی منفرد و یک هیئت سه نفره است که از میان حقوقدانان مجرب و آشنا به حوزه ورزش انتخاب می‌شوند.
ب) دادگاه فدرال:
دادگاه فدرال (Bundesgericht) به عنوان مرجع تجدیدنظر، وظیفه رسیدگی به درخواست‌های تجدیدنظرخواهی و اعتراض نسبت به آرای دادگاه ورزشی را بر عهده دارد. ترکیب قضات دادگاه فدرال مشابه دادگاه ورزشی بوده و اعضای آن باید دارای صلاحیت‌های حقوقی و قضایی لازم باشند.
پ) کمیته کنترل:
کمیته کنترل (Kontrollausschuss) رکنی شبه قضایی در ساختار DFB است که نقش تعقیب و اقامه دعوا علیه متخلفان احتمالی را ایفا می‌کند. این کمیته از طریق انجام تحقیقات و بررسی گزارشات، در صورت احراز وقوع تخلف، علیه مرتکب در دادگاه ورزشی اعلام جرم می‌نماید.
ت) کمیته اخلاق:
کمیته اخلاق (Ethik-Kommission) به منظور بررسی و رسیدگی به تخلفات اخلاقی و رفتاری شدید در حوزه‌های نظیر فساد، تبانی و نقض حقوق بنیادین تشکیل شده است. این کمیته می‌تواند پس از انجام تحقیقات لازم، متخلفان را به دادگاه ورزشی جهت صدور حکم معرفی نماید.
۲.۲. صلاحیت و وظایف هر یک از ارکان
ارکان قضایی و انضباطی DFB بر اساس اسناد حقوقی این فدراسیون و در چارچوب صلاحیت‌های تعریف شده، انواع پرونده‌های انضباطی، اختلافی و تخلفات اخلاقی در حوزه فوتبال را مورد رسیدگی قرار می‌دهند. مصادیق این صلاحیت‌ها عبارتند از:
دادگاه ورزشی:
• رسیدگی به تخلفات بازیکنان، مربیان، مدیران و سایر اشخاص در چارچوب مقررات انضباطی
• صدور انواع مجازات‌های انضباطی نظیر محرومیت، جریمه نقدی، کسر امتیاز و سایر تنبیهات
• رسیدگی به دعاوی نقل و انتقالات، قراردادهای بازیکنان و مربیان و سایر اختلافات مدنی
• رسیدگی به شکایات مربوط به نتایج و اعتبار مسابقات
دادگاه فدرال:
• رسیدگی تجدیدنظر به آرای دادگاه ورزشی
• ابطال، نقض یا تأیید آرای صادره از سوی مرجع بدوی
• صدور رأی قطعی و لازم الاجرا در پرونده‌های ارجاعی
کمیته کنترل:
• نظارت بر رعایت مقررات DFB و بررسی گزارش‌های تخلف
• آغاز فرآیند تحقیقات اولیه و گردآوری دلایل و مستندات
• تصمیم‌گیری در خصوص تعقیب یاعدم تعقیب افراد خاطی
• طرح دعوا علیه متخلفان در دادگاه ورزشی
کمیته اخلاق:
• بررسی و تحقیق پیرامون تخلفات اخلاقی و نقض ارزش‌های بنیادین
• تهیه گزارش تحقیقات و ارسال پرونده به مراجع قضایی ذیصلاح
• مشاوره به DFB در خصوص مسائل اخلاقی و اجرای برنامه‌های پیشگیرانه
۲.۳. رابطه و تعامل بین ارکان
ارکان حقوقی و قضایی DFB در یک رابطه سیستماتیک و هماهنگ با یکدیگر در راستای تحقق عدالت ورزشی گام بر می‌دارند. کمیته‌های کنترل و اخلاق نقش دادسرا و مدعی العموم را ایفا نموده و با گردآوری ادله و تنظیم کیفرخواست، زمینه طرح پرونده در دادگاه ورزشی را فراهم می‌کنند.
دادگاه ورزشی به عنوان مرجع محاکم بدوی، با رعایت اصول دادرسی عادلانه به اتهامات رسیدگی نموده و آرای لازم را صادر می‌کند. دادگاه فدرال نیز به عنوان مرجع عالی، ضمن نظارت بر عملکرد دادگاه ورزشی و ایجاد رویه واحد، وحدت رویه قضایی را در نظام فوتبال آلمان تضمین می‌نماید.
نکته حائز اهمیت در ساختار حقوقی و قضایی DFB، رعایت اصل استقلال ارکان از یکدیگر وعدم مداخله سایر نهادهای فدراسیون در امر قضاوت و تصمیم‌گیری است. استقلال دادگاه‌ها و کمیته‌های انضباطی، شرط لازم برای اجرای بی‌طرفانه عدالت و حفظ اعتماد جامعه فوتبال نسبت به این نهادهاست.
با این حال، تعامل سازنده و هم‌افزایی میان ارکان، به ویژه در حوزه تبادل اطلاعات، معاضدت در تحقیقات و اجرای آرا، امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. همچنین، ارکان حقوقی و انضباطی با سایر بخش‌های DFB نظیر کمیته‌های فنی، اخلاق، پزشکی و غیره در تعامل بوده و از خبرگی آن‌ها در حوزه‌های تخصصی بهره می‌برند.
در مجموع، ساختار حقوقی و انضباطی یکپارچه و منسجم فدراسیون فوتبال آلمان الگویی کارآمد و تأثیرگذار در سطح فوتبال ملی و بین‌المللی به شمار می‌رود. وجود ارکان متعدد با تفکیک وظایف و صلاحیت‌های مشخص، تضمین‌کننده اجرای عادلانه مقررات، پاسخگویی به تخلفات و حل و فصل به موقع اختلافات در این ورزش پرطرفدار است.
۳. مقررات کلی
۳.۱. اصول بنیادین، ارزش‌ها و مسئولیت‌های DFB
فدراسیون فوتبال آلمان به عنوان متولی اصلی ورزش فوتبال در این کشور، ضمن به رسمیت شناختن نقش و اهمیت حیاتی این رشته در شکوفایی استعدادهای ورزشی و ارتقای نشاط اجتماعی، خود را ملزم به حراست از اصول و ارزش‌های اخلاقی حاکم بر فوتبال می‌داند. برخی اصول بنیادین و ارزش‌های محوری که در مقررات و اسناد بالادستی DFB مورد تأکید قرار گرفته، به شرح ذیل است:
• بازی جوانمردانه: رعایت اصول Fair Play، صداقت و احترام متقابل میان تمامی ذینفعان
•عدم تبعیض: رد هرگونه تبعیض بر مبنای جنسیت، نژاد، قومیت، ملیت، مذهب و گرایش‌های سیاسی و جنسی
• یکپارچگی: حفاظت از یکپارچگی مسابقات و مبارزه با تبانی، تطمیع و سایر اشکال فساد
• شفافیت: شفافیت و صراحت در تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات اداری، مالی و انضباطی
• حمایت از آسیب‌دیدگان: حمایت از حقوق بازیکنان و سایر افراد در معرض آسیب یا نقض حقوق
• محیط‌زیست: توجه به حفاظت محیط زیست و ترویج الگوهای توسعه پایدار
مسئولیت‌های DFB نیز در ابعاد مختلف توسعه، نظارت و ساماندهی فعالیت‌های فوتبال ترسیم شده است. این فدراسیون نه تنها در حوزه اجرایی و برگزاری منظم و عادلانه مسابقات، بلکه در زمینه‌های حقوقی، انضباطی، اخلاقی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی نیز دارای تکالیف و مسئولیت‌هایی گسترده است که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
• تدوین و اجرای قوانین و مقررات منصفانه و منطبق با موازین بین‌المللی فوتبال
• نظارت بر عملکرد باشگاه‌ها و سایر ارکان زیرمجموعه و اعمال مجازات در قبال متخلفان
• فراهم آوردن بستر مناسب برای حل اختلافات و دعاوی مربوط به نقل و انتقالات و قراردادها
• برخورد با معضل دوپینگ و حمایت از سلامت جسمانی و روانی ورزشکاران
• ترویج ارزش‌های اخلاقی و فرهنگی و توجه به مقوله مسئولیت اجتماعی
• ایفای نقش مؤثر در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی نظیر خشونت، نژادپرستی و تبعیض
• توسعه فوتبال پایه و حمایت از استعدادیابی و استعدادپروری نوجوانان و جوانان
• مدیریت کارآمد منابع اقتصادی و مالی و رعایت انضباط مالی و پرهیز از فساد
• تعامل فعال و سازنده با نهادهای ملی و بین‌المللی ورزشی و مدنی
DFB برای اجرای مأموریت‌ها و ایفای تعهدات چندوجهی خود در قبال جامعه فوتبال و افکار عمومی، مجموعه جامعی از اسناد و مقررات حقوقی، انضباطی و اخلاقی را تدوین نموده که هدایتگر اقدامات و تصمیمات این فدراسیون در سطوح مختلف است. بخش مهمی از این مقررات به تعریف تخلفات و ضمانت اجراهای انضباطی اختصاص دارد.
۳.۲. تعریف تخلفات انضباطی و ورزشی
در نظام حقوقی و انضباطی DFB، طیف گسترده‌ای از رفتارها و اعمال ناقض قوانین و مقررات فدراسیون و قواعد بازی، تحت عنوان «تخلفات انضباطی و ورزشی» پیش‌بینی شده و برای آن‌ها مجازات‌های متناسب در نظر گرفته شده است. برخی از مهمترین این تخلفات عبارتند از:
• تخلفات مربوط به مسابقات: نظیرعدم رعایت قوانین بازی، جعل یا ارائه اسناد و مدارک نادرست، عدم رعایت تعهدات و تشریفات اداری و انضباطی، شرط‌بندی غیرمجاز روی نتایج بازی، تمارض و ادای نقش در زمین و…
• تخلفات اخلاقی و رفتاری: شامل توهین، تهدید، ارعاب و حملات لفظی علیه بازیکنان، مربیان، داوران، تماشاگران یا سایر افراد؛ اعمال خشونت فیزیکی در داخل یا خارج از زمین؛ تبانی و سایر اشکال فساد؛ ورود به زمین بدون مجوز؛ اقدامات نژادپرستانه، تبعیض‌آمیز یا ناقض کرامت انسانی و…
• تخلفات مرتبط با دوپینگ: نظیر مصرف یا استفاده از مواد یا روش‌های ممنوعه؛ خودداری یا فرار از نمونه‌گیری و آزمایش؛ مشارکت در پخش، توزیع یا فروش مواد نیروزا؛ دستکاری فرآیند کنترل دوپینگ و ارائه اطلاعات نادرست
• تخلفات مالی و اقتصادی: نظیر دستکاری و جعل اسناد و صورت‌های مالی، ارتکاب تقلب و کلاهبرداری، عدم رعایت قوانین مالیاتی و گزارشگری مالی، عدم پرداخت به موقع دستمزد بازیکنان و مربیان و نقض قراردادهای اسپانسری
• تخلفات رسانه‌ای: مانند ارائه اطلاعات محرمانه و طبقه‌بندی شده به رسانه‌ها، اظهارنظر و انتقاد غیرمنصفانه از عملکرد DFB یا ارکان فوتبال و مسئولان آن در رسانه‌ها
• تخلف در اجرای تصمیمات: از قبیل‌عدم اجرا یا تأخیر در اجرای آرا و تصمیمات قطعی و لازم‌الاجرای مراجع قضایی و انضباطی فدراسیون یا نهادهای فرادست آن مانند فیفا و CAS
گفتنی است که مقررات انضباطی DFB، مسئولیت باشگاه‌ها در قبال تخلفات هواداران، مدیران و بازیکنان خود را نیز مورد شناسایی قرار داده و ضمانت اجراهایی را برای آن‌ها پیش‌بینی کرده است. لذا حیطه شمول مقررات انضباطی محدود به تخلفات فردی نبوده و جنبه سازمانی را نیز در بر می‌گیرد.
مجازات و تنبیهات قابل اعمال در قبال افراد و باشگاه‌های متخلف نیز در مقررات انضباطی DFB احصا شده است. بسته به نوع، شدت و تکرار تخلف ارتکابی، دادگاه‌های این فدراسیون مجاز به اعمال طیف متنوعی از مجازات‌ها هستند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
• توبیخ کتبی، اخطار و تذکر
• جریمه نقدی
• محرومیت موقت یا دائم از همراهی تیم (برای بازیکنان، مربیان و سایر اعضای کادر فنی)
• ممنوع‌الورودی به استادیوم
• کسر امتیاز از تیم خاطی
• سلب میزبانی یا محروم کردن از بازی در ورزشگاه خانگی
• نقل و انتقال به دسته‌های پایین‌تر
• جبران خسارت
• ابطال نتیجه بازی یا مسابقات
• محرومیت از نقل و انتقالات
• لغو مجوز حرفه‌ای بازیکن یا باشگاه
• تعلیق یا لغو پروانه مربیگری
بدیهی است در تعیین مجازات‌های فردی و جمعی، دادگاه‌های انضباطی DFB ملزم به رعایت اصول و موازین دادرسی عادلانه نظیر حق دفاع، تناسب مجازات با جرم ارتکابی، عدم تبعیض و شفافیت در صدور و انتشار احکام هستند. همچنین امکان تجدیدنظرخواهی از آرا پیش‌بینی شده تا حقوق دفاعی محکومان نیز به رسمیت شناخته شود.
۳.۳. مقررات عمومی دادرسی
مجموعه مقررات و رویه‌های دادرسی در نظام حقوقی و انضباطی فدراسیون فوتبال آلمان، شامل قواعد شکلی و ماهوی ناظر بر چگونگی آغاز، رسیدگی و صدور حکم در دعاوی و شکایات مطرح شده در دادگاه‌های این فدراسیون است. برخی از مهمترین عناصر این فرآیند عبارتند از:
الف) آغاز پرونده: شروع رسیدگی می‌تواند از طرق مختلف نظیر گزارش ناظران، شکایت اشخاص، ارجاع از سوی کمیته کنترل یا کمیته اخلاق و یا ورود خودخوانده دادگاه صورت گیرد. در هر حال تنظیم و ارسال یک دادخواست یا گزارش مکتوب به دادگاه ورزشی ضروری است.
ب) ابلاغ به طرفین: در صورت پذیرش شکایت اولیه، دادگاه ورزشی باید نسخه‌ای از آن را به همراه مهلت دفاع و لوایح پاسخ به طرف شکایت ابلاغ نماید. همچنین وقت رسیدگی و جلسه دادگاه به طرفین پرونده و سایر اشخاص ذینفع اعلام می‌شود.
پ) حق داشتن وکیل: طرفین پرونده حق دارند در فرآیند دادرسی توسط حداکثر دو وکیل یا نماینده حقوقی (با ارائه وکالتنامه معتبر) همراهی شوند. البته قضات دادگاه‌های DFB نمی‌توانند به عنوان وکیل طرفین در پرونده حاضر شوند.
ت) ارائه ادله و مستندات: طرفین پرونده باید کلیه ادله، شواهد و مستندات خود را به دادگاه ارائه کنند. انواع ادله پذیرفته شده شامل اسناد و مدارک مکتوب و الکترونیک، شهادت شهود، اظهارات کارشناسان، نوارهای صوتی و تصویری و هر دلیل مرتبط دیگر است.
ث) جلسات دادگاه: اصل بر این است که رسیدگی به پرونده در جلسه دادگاه ورزشی یا دادگاه فدرال با حضور طرفین و به صورت علنی صورت می‌گیرد. در موارد استثنایی با تشخیص قضات، جلسات به صورت غیرعلنی یا بدون حضور یکی از طرفین تشکیل می‌شود.
ج) تصمیم‌گیری قضات: پس از استماع دفاعیات و بررسی ادله طرفین، قضات دادگاه به صورت مشورتی و با اکثریت آرا نسبت به صدور حکم اقدام می‌نمایند. مشاوره قضات محرمانه بوده و نظر مخالف قضات اقلیت در رأی درج نمی‌شود.
چ) ابلاغ رأی: پس از امضای رأی توسط قضات، منطوق آن در جلسه دادگاه قرائت شده و متعاقباً نسخه کتبی رأی ظرف مهلت مقرر به اصحاب دعوا ابلاغ می‌گردد. در رأی باید به کلیه ادعاها و دفاعیات ترافعی پاسخ داده شده و استدلال دادگاه به طور شفاف و مستند بیان گردد.
ح) حق تجدیدنظرخواهی: در صورتی که رأی دادگاه ورزشی در مهلت مقرر قطعیت نیابد، طرف معترض حق دارد با تقدیم دادخواستی به دادگاه فدرال، تقاضای رسیدگی مجدد یا نقض رأی بدوی را بنماید. البته امکان تجدیدنظر از برخی آرا (مانند آرای کم‌اهمیت) وجود ندارد.
خ) اجرای حکم: پس از قطعیت رأی دادگاه ورزشی یا صدور حکم نهایی از سوی دادگاه فدرال، مفاد آن لازم‌الاجرا بوده و باید توسط محکوم‌علیه اجرا گردد. نظارت بر حسن اجرای احکام بر عهده دبیرخانه DFB است و در صورت استنکاف یا تأخیر در اجرا، ممکن است با فرد یا باشگاه خاطی برخورد انضباطی صورت گیرد.
بدیهی است مراحل فوق‌الذکر به اختصار اهم ویژگی‌های دادرسی در محاکم فدراسیون فوتبال آلمان را شامل می‌شود و جزئیات بیشتر برای هر یک از انواع شکایات و اختلافات ممکن است تفاوت داشته باشد. قواعد شکلی دادرسی در کنار هنجارهای ماهوی، تضمین‌کننده اجرای عدالت و صیانت از حقوق طرفین دعاوی ورزشی در چارچوب فدراسیون فوتبال آلمان است.
۴. مقررات ویژه
۴.۱. دوپینگ
دوپینگ به عنوان یکی از مخرب‌ترین پدیده‌های حوزه ورزش حرفه‌ای، همواره مورد مقابله جدی فدراسیون فوتبال آلمان و سایر نهادهای ورزشی ملی و بین‌المللی بوده است. در واقع، مبارزه با دوپینگ، هم از جنبه حفظ سلامت بازیکنان و هم از منظر پاسداشت روح جوانمردی و برابری شرایط رقابت، یکی از اولویت‌های اصلی فدراسیون به شمار می‌رود.
بدین منظور، DFB مقررات و برنامه‌های ضد دوپینگ سختگیرانه‌ای را وضع و اجرا نموده تا از یک سو با فرهنگ‌سازی و آموزش، و از سوی دیگر با اعمال کنترل‌های مستمر و مجازات‌های بازدارنده، این معضل را ریشه‌کن سازد. این مقررات که با الهام از قواعد سازمان جهانی ضد دوپینگ (WADA) و فیفا تدوین شده، شامل بخش‌های ذیل است:
• تعریف دقیق دوپینگ و تخلفات مرتبط (نظیر مصرف، توزیع، فروش، دستکاری نمونه و…)
• فهرست مواد و روش‌های ممنوعه که به طور سالانه به‌روزرسانی می‌شود.
• پروتکل‌های نمونه‌گیری و تست دوپینگ از بازیکنان در حین و خارج از مسابقه
• تشریفات جمع‌آوری، نگهداری، انتقال و تجزیه و تحلیل نمونه‌های گرفته شده
• سازوکارهای معافیت‌های دارویی (TUE) برای مصارف درمانی
• ضوابط افشا و اطلاع‌رسانی در خصوص موارد مثبت دوپینگ
• فرآیند تحقیق و تعقیب انضباطی متخلفان و چگونگی دفاع آن‌ها
• مجازات‌های پیش‌بینی شده و نحوه درخواست تجدیدنظر یا تخفیف
• برنامه‌های آموزشی و فرهنگی برای توانمندسازی بازیکنان و سایر ذینفعان
• نهادهای مسئول مبارزه با دوپینگ در سطح فدراسیون و نحوه همکاری آن‌ها با سایر ارگان‌ها
مطابق مقررات فدراسیون فوتبال آلمان، درصورت اثبات تخلف دوپینگ، بازیکن خاطی با مجازات‌های سنگینی نظیر محرومیت موقت یا دائم از میادین، جریمه نقدی، ابطال مدال‌ها و عناوین کسب شده و حتی محکومیت کیفری مواجه خواهد شد. این مجازات‌ها در کنار مسئولیت انضباطی و مدنی باشگاه متبوع، می‌تواند پیام بازدارندگی نیرومندی را به جامعه فوتبال این کشور مخابره نماید.
مهمترین برنامه فدراسیون فوتبال آلمان برای مبارزه با دوپینگ، اجرای طرح «گذرنامه بیولوژیکی بازیکن» (ABP) است که با رصد برخی شاخص‌های زیستی ورزشکار در طول زمان، تغییرات غیرطبیعی را شناسایی نموده و زمینه را برای تشخیص موارد دوپینگ فراهم می‌کند. این فدراسیون همچنین ضمن همکاری با «آژانس ملی ضد دوپینگ آلمان» (NADA)، بر ضرورت آموزش مستمر بازیکنان و مربیان در خصوص مضرات دوپینگ و مسئولیت آن‌ها در قبال سلامت خود و پاکی ورزش تأکید دارد.
با این وجود، تجربه نشان داده که صِرف اقدامات کنترلی و مجازات‌های سنگین نمی‌تواند به طور کامل از وقوع دوپینگ پیشگیری نماید، بلکه باید با روش‌های علمی و فرهنگی، ضمن حساس‌سازی افکار عمومی، نسبت به تغییر بینش و نگرش بازیکنان در قبال عملکرد ورزشی و پذیرش مسئولیت فردی آنان در حفظ سلامتی خود اقدام نمود.
در واقع، ترویج ارزش‌هایی چون صداقت، احترام، خودباوری، اتکا به تلاش و شایستگی، و پرهیز از میانبرها باید در دستورکار متولیان فوتبال قرار گیرد تا بتوان به موازات برخوردهای قاطع انضباطی و حقوقی با معضل دوپینگ، زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی بروز چنین تخلفاتی را نیز از بین برد. فدراسیون فوتبال آلمان در تلاش است تا با اتخاذ یک رویکرد جامع حقوقی، انضباطی و فرهنگی، گام‌های مؤثر و پایداری را در راستای ریشه‌کنی پدیده دوپینگ بردارد.
۴.۲. دستکاری نتایج مسابقات
دستکاری در نتایج مسابقات فوتبال با انگیزه‌های مختلف نظیر شرط‌بندی، منافع باشگاهی و ملاحظات سیاسی یا اجتماعی، یکی دیگر از آفت‌های این ورزش پرطرفدار است که صداقت رقابت‌ها را خدشه‌دار نموده و اعتماد عمومی به فوتبال را سلب می‌کند. فدراسیون فوتبال آلمان نیز همچون سایر فدراسیون‌های معتبر جهان، اقداماتی جدی را برای مقابله با این معضل فراگیر و پیچیده در دستورکار خود قرار داده است.
در حقیقت، با افزایش نجومی گردش مالی شرط‌بندی‌های ورزشی در سال‌های اخیر و به‌کارگیری فناوری‌های نوین برای دورزدن سازوکارهای کنترلی، فدراسیون‌ها باید مراقبت‌های خود را در قبال این پدیده مخرب دوچندان کنند. به همین دلیل DFB در کنار سایر نهادهای مسئول، رویکرد خود را بر پایه موارد ذیل استوار نموده است:
• همکاری نزدیک با پلیس، مقامات قضایی و سایر نهادهای ذیربط ملی و بین‌المللی
• استفاده از فناوری‌های پیشرفته و سیستم‌های هوشمند برای رصد الگوهای مشکوک در شرط‌بندی‌ها و نتایج بازی‌ها
• اعمال محدودیت‌های شدید بر حق شرط‌بندی برای بازیکنان، مربیان و سایر ذینفعان بازی
• الزام به گزارش فوری هرگونه تماس مشکوک یا پیشنهاد تبانی به مقامات فدراسیون
• وضع مجازات‌های جدی انضباطی و کیفری برای افراد و باشگاه‌های متخلف
• تشدید آموزش‌های اخلاقی و حرفه‌ای به بازیکنان و سایر دست‌اندرکاران
• تدوین قوانین سختگیرانه در خصوص منع ارتباط بازیکنان و مربیان با اشخاص پرریسک
• ایجاد خطوط ارتباطی امن و محرمانه برای دریافت گزارش‌های مردمی در این زمینه
• انتشار اطلاعات و آمار به‌روز در مورد اقدامات انجام شده و پرونده‌های در دست رسیدگی
در کنار تمهیدات فوق، DFB با انجام اصلاحات ساختاری در بدنه این فدراسیون و شفاف‌سازی فرآیندهای تصمیم‌گیری و مدیریت منابع مالی، به دنبال ارتقای سلامت نهادی و کاهش آسیب‌پذیری سازمانی در برابر مفاسدی چون تبانی و پولشویی است. همچنین، این فدراسیون با تقویت همکاری‌های فرامرزی و تسهیم تجارب و اطلاعات با سایر مراجع ملی و فراملی، گام‌های بلندی در مسیر مبارزه جهانی با دستکاری مسابقات فوتبال برداشته است.
اخیراً فدراسیون فوتبال آلمان پا را فراتر نهاده و طرحی را با هدف جرم‌انگاری مستقل تبانی و دستکاری در ورزش حرفه‌ای پیشنهاد داده است تا از این طریق، ضمن تسهیل تعقیب کیفری مرتکبان، پیام‌های بازدارنده‌تری به جامعه ورزش مخابره کند. این پیشنهادِ مترقی با واکنش مثبت دولت و پارلمان آلمان مواجه شده و احتمالاً در آینده نزدیک وارد فاز اجرایی خواهد شد.
در مجموع، با توجه به ابعاد فزاینده و ماهیت فراملی پدیده دستکاری در مسابقات فوتبال، برخورد مؤثر با آن مستلزم عزم جدی، اقدامات هماهنگ و بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های حقوقی، فناورانه، اطلاعاتی و آموزشی در سطوح ملی و بین‌المللی است. در این راستا، تلاش‌ها و رویکردهای ابتکاری فدراسیون فوتبال آلمان می‌تواند الگوی مناسبی را پیش روی سایر فدراسیون‌ها قرار دهد.
۴.۳. نقض استقلال جنسی
در کنار مقابله با دوپینگ و دستکاری نتایج بازی‌ها، حفاظت از کرامت انسانی و استقلال جنسی ورزشکاران و سایر ذینفعان نیز از دیگر اولویت‌های نظام انضباطی فدراسیون فوتبال آلمان به شمار می‌رود. در واقع، این فدراسیون با تکیه بر مبانی اخلاقی و حقوقی، انواع سوءرفتارهای جنسی از جمله تجاوز، تعرض، آزار و اذیت جنسی را به عنوان نقض فاحش قواعد انضباطی و هنجارهای رفتاری به رسمیت شناخته و مجازات‌های سنگینی را برای مرتکبان آن‌ها تعیین کرده است.
برخی از اقدامات و سیاست‌های DFB در این حوزه به شرح ذیل است:
• اختصاص بخشی از مقررات انضباطی به ممنوعیت صریح انواع خشونت‌های جنسی
• امکان محرومیت‌های بلندمدت یا حتی مادام‌العمر برای متخلفان در کنار مجازات‌های مالی
• تشکیل کمیته ویژه رسیدگی به پرونده‌های آزار و تعرض جنسی با حضور متخصصان امر
• ایجاد کانال‌های امن برای ارسال محرمانه شکایات و گزارش‌های مربوط به این حوزه
• تدوین دستورالعمل‌های عملیاتی برای چگونگی پیشگیری و مداخله در قبال این تخلفات
• برگزاری دوره‌های آموزشی اجباری برای بازیکنان، مربیان و داوران در این زمینه
• همکاری با سازمان‌های مردم‌نهاد فعال در زمینه حمایت از قربانیان خشونت‌های جنسی
• انجام تحقیقات مستقل در مورد شیوع و ریسک‌فاکتورهای بروز تعرضات جنسی در فوتبال
در مقررات انضباطی DFB، مصادیقی چون ارتباط جنسی اجباری، لمس بدن بدون رضایت، اظهارات یا حرکات موهن جنسی، و هرگونه رفتار ناخواسته با ماهیت جنسی که موجب تحقیر یا تهدید سلامت روانی و کرامت افراد گردد، جرم‌انگاری شده است. همچنین، در صورت اثبات ادعاهای شاکیان، علاوه بر مجازات فرد خاطی، ممکن است باشگاه متبوع وی نیز مشمول تنبیهات جمعی نظیر جریمه، کسر امتیاز یا محرومیت گردد.
با وجود چنین مقررات سختگیرانه‌ای، فدراسیون فوتبال آلمان به خوبی واقف است که مبارزه با معضل آزار و تعرضات جنسی در ورزش، صرفاً از طریق ابزارهای سرکوبگرانه امکان‌پذیر نیست، بلکه باید از طریق آموزش، فرهنگ‌سازی و پیشگیری نیز با عوامل زمینه‌ساز بروز چنین تخلفاتی برخورد کرد. از این رو، این فدراسیون تلاش دارد ضمن اجرای قاطعانه مقررات انضباطی، با همکاری سازمان‌های تخصصی و مدنی، برنامه‌های فراگیر آگاهی‌بخشی و توانمندسازی را در میان جامعه فوتبال گسترش دهد.
علاوه بر این، فدراسیون فوتبال آلمان خود را به شناسایی و حذف بسترهای ساختاری و فرهنگی مولد تعرضات جنسی در محیط ورزش متعهد می‌داند. از این رو، با انجام اصلاحات در فرآیندهای استخدام، جانشین‌پروری و ارتقای شغلی، گزینش مربیان و داوران بر اساس شایسته‌سالاری، حمایت از افشاگران و بازماندگان، و سایر تمهیدات پیشگیرانه، زمینه را برای تغییرات بنیادین در این عرصه فراهم می‌سازد.
در مجموع، حمایت از استقلال جنسی و مقابله با تعرضات در این حوزه، یکی از ضروریات و الزامات مهم نظام انضباطی هر فدراسیون ورزشی از جمله فوتبال است. در این راستا، سیاست‌ها و اقدامات فدراسیون فوتبال آلمان در سطوح مختلف حقوقی، انضباطی، آموزشی و پیشگیرانه می‌تواند به عنوان نمونه و الگویی برای سایر فدراسیون‌ها مدنظر قرار گیرد. با این حال، رسیدن به یک فضای ورزشی سالم، اخلاقی و عاری از هر گونه تعرض و آزار جنسی نیازمند عزم جمعی و تلاش خستگی‌ناپذیر همه ارکان جامعه ورزش خواهد بود.
۴.۴. اعمال نژادپرستانه، تبعیض‌آمیز و توهین‌آمیز
مقابله با هرگونه رفتار و گفتار نژادپرستانه، تبعیض‌آمیز و توهین‌آمیز در ورزش فوتبال نیز به عنوان یکی از مأموریت‌های محوری فدراسیون فوتبال آلمان در حوزه اخلاق و انضباط تعریف شده است. در مقررات انضباطی این فدراسیون، اَشکال مختلفی از ناسزاگویی، اهانت، تحقیر، و تبعیض بر مبنای نژاد، رنگ پوست، ملیت، قومیت، جنسیت، گرایش جنسی، باورهای سیاسی، وضعیت اجتماعی و اقتصادی یا سایر ویژگی‌های فردی ممنوع اعلام شده و برای آن‌ها مجازات‌هایی در نظر گرفته شده است.
در خصوص اعمال نژادپرستانه و تبعیض‌آمیز از سوی بازیکنان، مربیان و سایر مسئولان تیم‌ها، مجازات‌های انفرادی سنگینی همچون محرومیت‌های بلندمدت، جریمه نقدی، الزام به شرکت در دوره‌های آموزشی و حتی فسخ قرارداد پیش‌بینی شده است. علاوه بر این، باشگاه‌ها نیز در قبال بروز چنین تخلفاتی از سوی هواداران خود مسئول شناخته شده و با جریمه، کسر امتیاز، یا محرومیت از میزبانی مواجه خواهند شد.
برخی از اقدامات و برنامه‌های محوری DFB برای مقابله با نژادپرستی و تبعیض عبارتند از:
• تشدید برخورد با هر گونه شعار، پلاکارد یا نماد نژادپرستانه در ورزشگاه‌ها
• سخت‌گیری در خصوص اظهارنظرهای تبعیض‌آمیز مسئولان، مربیان و بازیکنان
• حمایت از بازیکنان و مربیان قربانی نژادپرستی و پیگیری قاطعانه شکایات آن‌ها
• همکاری با نهادهای ضد نژادپرستی و انجمن‌های حامی اقلیت‌ها و مهاجران
• اجرای طرح‌های آموزشی و آگاهی‌بخشی در سطح مدارس فوتبال و آکادمی‌های باشگاهی
• برگزاری مسابقات نمادین و کمپین‌های مردمی با محوریت همبستگی و احترام به تنوع
• بهره‌گیری از ظرفیت رسانه‌ها و سلبریتی‌ها برای ترویج ارزش‌های برابرخواهانه
• تشویق باشگاه‌ها به استخدام مربیان و مدیران از میان اقلیت‌های قومی و نژادی
فدراسیون فوتبال آلمان به پشتوانه تجارب تلخ تاریخی این کشور در زمینه نازیسم و جنایات جنگی، تلاش دارد تا به عنوان یکی از پرچم‌داران مبارزه با نژادپرستی در عرصه ورزش ایفای نقش کند. این فدراسیون با اتخاذ سیاست «عدم تسامح» در قبال هرگونه رفتار و گفتار نژادپرستانه و از طریق اِعمال مجازات‌های سنگین، پیام روشنی را به جامعه فوتبال این کشور مخابره می‌کند.
DFB همچنین با تأکید بر نقش آموزش و پرورش در پیشگیری از شکل‌گیری نگرش‌ها و رفتارهای نژادپرستانه، بر ضرورت گنجاندن مفاهیم ضد نژادپرستی در کوریکولوم مدارس فوتبال و دوره‌های مربیگری تأکید دارد. علاوه بر این، حمایت از نهادهای مدنی فعال در این حوزه و کمک به برگزاری رویدادهای فرهنگی با هدف ارتقای آگاهی عمومی پیرامون مضرات نژادپرستی، از دیگر رویکردهای این فدراسیون به شمار می‌رود.
البته فدراسیون فوتبال آلمان به خوبی واقف است که معضل نژادپرستی و تبعیض، ریشه در مناسبات کلان اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دارد و صرفاً با اقدامات انضباطی و آموزشی در سطح ورزش قابل حل نیست. از این رو، مشارکت سازنده با سایر نهادهای مسئول در سیاست‌گذاری‌های ملی مرتبط با این حوزه، به عنوان بخشی از وظایف اجتماعی این فدراسیون قلمداد می‌شود.
در مجموع، تعهد فدراسیون فوتبال آلمان به مقابله فراگیر با نژادپرستی و تبعیض در ورزش و جامعه، نقش مهمی در اصلاح فضای اخلاقی و فرهنگی این کشور ایفا می‌کند و می‌تواند الهام‌بخش سایر فدراسیون‌های ملی در نقاط مختلف جهان باشد. هرچند، رسیدن به آرمان جهانی ورزش عاری از هرگونه تعصب و تبعیض، مستلزم تلاش جمعی و مداوم تمامی ارکان جامعه بشری خواهد بود.
۴.۵. تخلفات تماشاگران و مسئولیت باشگاه‌ها
علاوه بر برخورد با سوءرفتارهای بازیکنان، مربیان و سایر مسئولان تیم‌ها، نظام انضباطی فدراسیون فوتبال آلمان به طور ویژه به مقوله تخلفات و بداخلاقی‌های تماشاگران در ورزشگاه‌ها و مسئولیت باشگاه‌ها در قبال کنترل این رفتارها نیز پرداخته است. در مقررات این فدراسیون، مصادیقی چون خشونت و درگیری فیزیکی، شعارهای توهین‌آمیز، نژادپرستانه یا مستهجن، پرتاب اشیاء، ورود غیرمجاز به زمین، استفاده از مواد آتش‌زا و سایر اَشکال اخلال در نظم عمومی از سوی هواداران، تخلف انضباطی محسوب شده و موجب اِعمال مجازات علیه باشگاه‌های متبوع آن‌ها می‌گردد.
فلسفه اصلی فدراسیون در پذیرش اصل مسئولیت باشگاه‌ها در قبال رفتار هواداران، ناشی از این واقعیت است که اگرچه ممکن است همه بی‌نظمی‌های تماشاگران قابل پیشگیری و کنترل توسط مدیران باشگاه نباشد، اما در هر حال، باشگاه‌ها به عنوان برگزارکنندگان مسابقات و میزبانان هواداران، باید اقدامات لازم را برای تأمین نظم و امنیت ورزشگاه‌ها به عمل آورند. به همین دلیل، آن‌ها در صورت بروز حوادث، ملزم به پاسخگویی بوده و با تنبیهاتی نظیر جریمه نقدی، بازی بدون تماشاگر، محرومیت از میزبانی و حتی کسر امتیاز مواجه خواهند شد.
در نظام انضباطی DFB، سه رویکرد اصلی برای برخورد با معضل خشونت و بی‌نظمی هواداران دنبال می‌شود:
۱. مجازات‌های تیمی: این مجازات‌ها که متوجه خود باشگاه می‌شوند، هدف بازدارندگی و تنبیه داشته و شامل جریمه‌های نقدی سنگین، محدودیت یا ممنوعیت حضور تماشاگران و سایر محرومیت‌های جمعی هستند.
2. اقدامات پیشگیرانه: در این رویکرد، بر حمایت فدراسیون از باشگاه‌ها برای استقرار زیرساخت‌های امنیتی پیشرفته در ورزشگاه‌ها، آموزش و توانمندسازی نیروهای انتظامات، شناسایی و کنترل هواداران پرخطر و پیاده‌سازی برنامه‌های اجتماعی و فرهنگی برای کاهش گرایش به خشونت تأکید می‌شود.
3. شناسایی و تنبیه فردی خاطیان: در این روش که به عنوان مؤثرترین و عادلانه‌ترین شیوه مورد تأکید فدراسیون فوتبال آلمان است، باشگاه‌ها ملزم به شناسایی و معرفی افراد خاطی به مراجع انضباطی و قضایی هستند تا ضمن تحمیل محرومیت‌های طولانی‌مدت ورود به ورزشگاه، خسارات وارده نیز در دعاوی حقوقی از آن‌ها مطالبه گردد.
در حقیقت، سیاست فدراسیون فوتبال آلمان در سال‌های اخیر بیشتر به سمت تقویت رویکرد «برخورد فردمحور» چرخش داشته است. بر این اساس، هرچند اِعمال مجازات‌های تیمی در مواردی که باشگاه مرتکب قصور و تقصیر شده باشد، اجتناب‌ناپذیر است، اما در درجه اول باید شناسایی و مجازات فردی مرتکبان اصلی حوادث را در دستور کار قرار داد.
از نظر DFB، این شیوه رسیدگی موجب کاهش حس مصونیت افراد خاطی از پیگرد دادرسی و افزایش هزینه‌های تخلف برای آن‌ها می‌گردد. ضمن اینکه با پذیرش اصل مسئولیت مدنی عاملان اصلی حوادث و الزام آن‌ها به جبران خسارات مالی تحمیل شده به باشگاه، زمینه همراهی و مشارکت بیشتر باشگاه‌ها در امر شناسایی و نیز پیشگیری از تخلفات هواداران فراهم می‌شود.
البته فدراسیون فوتبال آلمان همواره تأکید می‌کند که برای مقابله پایدار با معضل خشونت و رفتارهای نابهنجار هواداران، نمی‌توان صرفاً به اقدامات سلبی و مجازات‌های سنگین بسنده کرد، بلکه باید با مشارکت نهادهای مدنی و خیریه‌ای و از طریق گفتگو با هواداران، به دنبال بازسازی رابطه باشگاه‌ها با هواداران و از بین بردن زمینه‌های بروز خشونت و پرخاشگری بود.
تشویق باشگاه‌ها به اجرای برنامه‌های اجتماعی نظیر حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر در میان هواداران، ایجاد مراکز مشاوره، حمایت تحصیلی و شغلی از جوانان، و تقویت پیوندهای عاطفی میان باشگاه و طرفداران، از جمله راهکارهای مکمل فدراسیون برای کاهش آمار خشونت و بی‌نظمی در ورزشگاه‌های فوتبال آلمان به شمار می‌رود.
در مجموع، اتخاذ رویکردی چندجانبه شامل اعمال قاطعانه قوانین انضباطی، حمایت از تلاش‌های پیشگیرانه، مسئولیت‌پذیرکردن فردی خاطیان و بهبود تعامل سازنده باشگاه‌ها با هواداران در قالب برنامه‌های اجتماعی، محور اصلی فعالیت‌های فدراسیون فوتبال آلمان برای کنترل و مهار معضل رفتارهای خشن و ضداجتماعی در ورزشگاه‌های این کشور است.
۴.۶. تخلفات بازیکنان و مربیان
بخش مهمی از مقررات انضباطی فدراسیون فوتبال آلمان به موضوع مجازات‌ها و ضمانت اجراهای قابل اِعمال در قبال تخلفات بازیکنان و مربیان اختصاص یافته است. این تخلفات که ناقض قواعد بازی، مقررات انضباطی و اصول اخلاقی حاکم بر فوتبال بوده و موجب اخلال در نظم و سلامت رقابت‌ها می‌شود، طیف گسترده‌ای از رفتارهای ناپسند داخل و خارج زمین را شامل می‌شود.
در مقررات DFB، مهمترین مصادیق تخلفات انضباطی بازیکنان به شرح ذیل احصا شده است:
• رفتار غیرورزشی یا توهین‌آمیز با حریف، داوران، تماشاگران یا سایر بازیکنان
• خشونت فیزیکی، پرخاشگری و درگیری با بازیکنان حریف یا سایر افراد حاضر در بازی
• سرپیچی از دستورات داور و اعتراض نامتعارف به تصمیمات وی
• تمارض و ادای نقش در زمین بازی (شبیه‌سازی) یا اتلاف عمدی وقت
• تحریک تماشاگران به اعمال خشونت‌آمیز یا توهین به داوران و مسئولان بازی
• ایجاد حرکات موهن، تمسخرآمیز یا تحریک‌کننده و شادی‌های ناشایست پس از گل
• استفاده از مواد نیروزا و نوشیدنی‌های انرژی‌زا خارج از ضوابط پزشکی
• سوءاستفاده از داروهای تجویز شده و امتناع از معاینات پزشکی
• شرکت در شرط‌بندی روی نتایج بازی‌های مرتبط با خود
• ارتکاب جرائم عمومی همچون رانندگی در حالت مستی و نزاع و درگیری خیابانی
همچنین، برخی از اَشکال بدرفتاری‌های مربیان مشمول مجازات‌های انضباطی عبارتند از:
• اهانت، تهدید یا حمله فیزیکی به داوران، بازیکنان، مسئولان یا تماشاگران
• دخالت در امر قضاوت و ایجاد تنش با تیم داوری یا نیمکت تیم حریف
• تحریک بازیکنان به درگیری و خشونت در زمین یا اعتراضات دسته‌جمعی به داور
• امتناع از حضور در کنفرانس‌های خبری و مصاحبه با رسانه‌ها پس از بازی
• سهل‌انگاری در کنترل بازیکنان وعدم جلوگیری از تنش‌ها و حواشی حین بازی
•عدم همکاری با نهادهای نظارتی فدراسیون در خصوص تحقیقات انضباطی
• ارائه اطلاعات غیرواقعی و جعلی به مقامات فدراسیون و نهادهای قضایی
• شرکت در شرط‌بندی روی نتایج بازی‌ها و نقض ممنوعیت سوداگری در فوتبال
بر اساس مقررات انضباطی فدراسیون فوتبال آلمان، بسته به شدت و تکرار تخلف انجام شده، انواع مجازات‌های زیر علیه بازیکنان و مربیان قابل اجرا خواهد بود:
• اخطار شفاهی یا کتبی
• جریمه نقدی (از چند هزار تا صدها هزار یورو)
• محرومیت موقت از همراهی تیم (برای یک یا چند بازی)
• محرومیت بلندمدت از شرکت در تمامی رقابت‌ها و فعالیت‌های فوتبالی
• الزام به عذرخواهی علنی یا شرکت در دوره‌های آموزشی اصلاحی
• ممنوعیت حضور در رختکن و نیمکت تیم یا محل تمرین
• لغو یا تعلیق گواهینامه مربیگری
در خصوص بازیکنانی که با دریافت کارت قرمز از زمین اخراج می‌شوند، به طور خودکار حداقل یک جلسه محرومیت برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود که بسته به نظر کمیته انضباطی ممکن است افزایش یابد. همچنین، بازیکنانی که طی یک فصل ۵ کارت زرد دریافت کنند، یک جلسه از همراهی تیم محروم خواهند شد.
اما مجازات‌های انضباطی صرفاً به حوادث داخل زمین محدود نمی‌شود. بازیکنان و مربیانی که در خارج از زمین نیز با ارتکاب جرائم کیفری یا رفتارهای غیراخلاقی، وجهه فوتبال و باشگاه خود را مخدوش کنند، بر اساس گزارش مراجع ذیصلاح قضایی یا انتظامی، ممکن است با محرومیت‌های بلندمدت یا حتی لغو قرارداد مواجه شوند.
در واقع، فدراسیون فوتبال آلمان معتقد است که اِعمال مجازات صرفاً یک شیوه سلبی و بازدارنده نبوده و باید در کنار آن، بر ابعاد پیشگیرانه، اصلاحی و توانمندسازی بازیکنان و کادر فنی نیز تمرکز نمود. بر همین اساس، این فدراسیون در کنار برخوردهای انضباطی، برنامه‌های آموزشی و فرهنگی گسترده‌ای را با هدف ارتقای آگاهی، مهارت‌های اجتماعی و ظرفیت خودکنترلی در میان فوتبالیست‌های آلمانی به اجرا درمی‌آورد.
این برنامه‌ها که با مشارکت متخصصان علوم رفتاری و اجتماعی طراحی می‌شود، طیفی از موضوعات نظیر شیوه‌های مدیریت خشم و استرس، روابط سالم با رسانه‌ها و هواداران، سوءمصرف مواد، شرط‌بندی و اخلاق حرفه‌ای را پوشش داده و ابزارهای مناسبی را در اختیار بازیکنان و مربیان قرار می‌دهد تا بتوانند در شرایط پرفشار مسابقات، واکنش‌های پخته‌تر و اخلاقی‌تری از خود بروز دهند.
افزون بر این، نظام مشاوره و پشتیبانی روانشناختی که توسط باشگاه‌ها و با حمایت فدراسیون ارائه می‌شود، در پیشگیری از بسیاری تخلفات انضباطی و رفتاری نقش بسزایی ایفا می‌کند. به این ترتیب، ضمن پاسداشت سلامت جسمی و روحی قهرمانان فوتبال، شاهد کاهش پرونده‌های تخلف و ارتقای جایگاه اخلاقی ورزش فوتبال در جامعه خواهیم بود.
در مجموع، ترکیب سنجیده ابزارهای انضباطی و تنبیهی با رویکردهای ترمیمی و پیشگیرانه، محور اصلی نظام برخورد با تخلفات بازیکنان و مربیان در فدراسیون فوتبال آلمان است. این رویکرد متوازن که بر مؤلفه‌هایی چون پاسخگویی فردی، اصلاح رفتار، توانمندسازی و مراقبت همه‌جانبه استوار است، می‌تواند در بلندمدت به بهبود چشمگیر فضای اخلاقی فوتبال منجر شده و الگوی موفقی را پیش روی سایر فدراسیون‌ها قرار دهد.
۴.۷. سایر موارد خاص
علاوه بر موضوعات مهم فوق، در دستورالعمل‌ها و مقررات انضباطی فدراسیون فوتبال آلمان به برخی دیگر از رفتارهای مجرمانه و تهدیدات بالقوه‌ای که ممکن است اعتبار و یکپارچگی نظام فوتبال را به خطر اندازد نیز پرداخته شده است.
برای مثال، اخیراً موضوع نفوذ و دخالت مشکوک برخی مالکان و سرمایه‌گذاران خارجی در امور مدیریتی و خط‌مشی‌گذاری باشگاه‌های بوندسلیگا نگرانی‌های فزاینده‌ای را در فدراسیون فوتبال آلمان برانگیخته است. در همین راستا، این نهاد تمهیدات قانونی لازم را برای تشدید فیلترینگ و کنترل منابع مالی مشکوک و سرمایه‌گذاری‌های پرریسک وضع نموده تا از این طریق، ضمن حفظ استقلال و شفافیت نظام اقتصادی فوتبال، از ورود جریانات سیاسی یا مافیایی به این عرصه جلوگیری نماید.
همچنین، یکی از معضلات اخیر فوتبال اروپا، چالش نقض حق مالکیت معنوی و پخش غیرقانونی مسابقات به صورت اینترنتی است. فدراسیون فوتبال آلمان نیز با همراهی سایر نهادهای ذیربط، اقدامات مقتضی را برای پیگرد و مجازات عاملان این نقض حقوق انجام داده و به موازات آن، به فرهنگ‌سازی در خصوص پایبندی به قوانین کپی‌رایت اهتمام می‌ورزد.
از دیگر موضوعات خاص که اخیراً در کانون توجه فدراسیون فوتبال آلمان قرار گرفته، بحث افزایش قابل توجه شمار ایجنت‌ها و دلالان فوتبال و اثرات سوء فعالیت آن‌ها بر اقتصاد و اخلاق این ورزش است. در این زمینه، فدراسیون در حال بازنگری و تکمیل مقررات مربوط به پروانه فعالیت ایجنت‌ها، تعارض منافع، سقف کارمزدهای دریافتی و سایر ضوابط حرفه‌ای است تا از این رهگذر، ضمن ایجاد شفافیت در مبادلات اقتصادی، آثار نامطلوب فعالیت دلالان سودجو در بازار نقل و انتقالات را به حداقل برساند.
یکی دیگر از مصادیق جدید تهدیدکننده سلامت و امنیت روانی بازیکنان، سوءاستفاده از شبکه‌های اجتماعی برای آزار و اذیت یا تهدید آنان توسط کاربران خشمگین یا هواداران افراطی است. در این خصوص، فدراسیون فوتبال آلمان در حال بررسی ساز و کارهای حقوقی و فنی برای شناسایی و برخورد قاطع با عاملان این رفتارهای آسیب‌زا است و در کنار آن، برنامه‌های آموزشی مربوط به مهارت‌های دیجیتال و مدیریت شبکه‌های اجتماعی را در اختیار بازیکنان و خانواده‌های آنان قرار می‌دهد.
علاوه بر این، با افزایش روزافزون گستره فعالیت‌های اقتصادی و تجاری باشگاه‌ها و اتحادیه‌های فوتبال، این نهادها بیش از هر زمان دیگری در معرض خطراتی چون پولشویی، فرار مالیاتی، نقض تعهدات قراردادی و سایر تخلفات مالی قرار گرفته‌اند. در همین راستا، علاوه بر نهادهای نظارتی دولتی، فدراسیون فوتبال آلمان نیز سازوکارهایی را برای تشدید حسابرسی‌های دوره‌ای، نظارت بر قراردادهای تجاری و افزایش شفافیت مالی باشگاه‌ها مقرر نموده است.
باید توجه داشت که طیف تهدیدات و آسیب‌های پیش روی فوتبال آلمان با گذشت زمان تغییر کرده و ممکن است در آینده نیز دستخوش تحولات شود. لذا فدراسیون فوتبال این کشور باید با به‌روزرسانی مستمر قوانین، ارتقای سازوکارهای کنترلی و همکاری نزدیک با سایر نهادهای ملی و بین‌المللی، زمینه مقابله اثربخش با انواع چالش‌های پیش رو در جهت پاسداشت اعتبار و سلامت ورزش فوتبال را فراهم سازد.
۵. روند دادرسی در ارکان قضایی
۵.۱. مراحل و سازوکار رسیدگی در دادگاه ورزشی و فدرال
در نظام دادرسی انضباطی فدراسیون فوتبال آلمان، رسیدگی به تخلفات و اختلافات ابتدائاً در صلاحیت دادگاه ورزشی (اسپورت گریشت) است. این دادگاه که متشکل از قضات حرفه‌ای و متخصص در حوزه حقوق ورزش است، به عنوان مرجع بدوی به شکایات و گزارش‌های ارسالی رسیدگی نموده و با برگزاری جلسات دادرسی، مبادرت به صدور حکم می‌نماید.
فرآیند رسیدگی در دادگاه ورزشی مشتمل بر مراحل و گام‌های ذیل است:
الف) ثبت شکایت و گزارش: شکایات و گزارش‌های ارسالی به دادگاه در سامانه الکترونیک ثبت شده و به هر پرونده یک شماره منحصر به فرد اختصاص می‌یابد. در این مرحله، دادگاه صلاحیت خود برای رسیدگی به موضوع را بررسی کرده و در صورت احراز، پرونده را جهت ادامه مراحل دادرسی می‌پذیرد.
ب) ابلاغ به طرفین: در گام بعدی، دادخواست یا گزارش واصله برای دفاع و پاسخگویی به طرف خوانده (متهم) ابلاغ می‌شود. خوانده موظف است ظرف مدت مقرر در مقررات، دفاعیه و لایحه خود را به دادگاه ورزشی تسلیم کند. همچنین، زمان و مکان جلسه دادرسی نیز به طرفین اعلام می‌گردد.
پ) برگزاری جلسه دادگاه: در روز موعود، جلسه رسیدگی با حضور قضات دادگاه، نماینده کمیته انضباطی، طرفین دعوا (و وکلای آنان) و سایر افراد ذیربط برگزار می‌شود. پس از قرائت کیفرخواست یا شکوائیه، طرفین به بیان ادله و استدلال‌های خود پرداخته و به سؤالات دادگاه پاسخ می‌دهند.
ت) صدور حکم: پس از استماع اظهارات و بررسی مدارک و مستندات پرونده، قضات دادگاه به شور نشسته و با اکثریت آرا نسبت به صدور حکم اقدام می‌کنند. حکم صادره باید مستدل و مستند به مواد قانونی بوده و به امضای تمامی قضات برسد.
ث) ابلاغ رأی: حکم صادره از سوی دادگاه ورزشی باید ظرف مهلت مقرر به اصحاب دعوا و سایر مراجع ذیربط ابلاغ گردد. محکوم‌علیه از تاریخ ابلاغ، فرصت دارد تا در صورت اعتراض به رأی، درخواست تجدیدنظر خود را به دادگاه فدرال ارائه نماید.
دادگاه فدرال به عنوان مرجع عالی رسیدگی به تخلفات و اختلافات انضباطی در فوتبال آلمان، پرونده‌های مورد اعتراض در دادگاه ورزشی را مورد بازبینی قرار می‌دهد. به طور کلی، مراحل دادرسی در این دادگاه مشابه آنچه در خصوص دادگاه ورزشی گفته شد، است با این تفاوت که در اینجا، دادخواست تجدیدنظر توسط محکوم‌علیه یا کمیته انضباطی تسلیم می‌شود.
دادگاه فدرال پس از بررسی ایرادات و دلایل تجدیدنظرخواهی، رأی دادگاه بدوی را نقض، اصلاح یا تأیید می‌کند. رأی صادره از سوی این دادگاه به جز در موارد استثنایی، قطعی و لازم‌الاجرا خواهد بود. پس از صدور حکم قطعی، نظارت بر حسن اجرای آن بر عهده کمیته انضباطی و دبیرکل فدراسیون است.
با اجرای دقیق و عادلانه مراحل فوق که منطبق بر موازین دادرسی منصفانه و شفاف است، نظام قضایی فدراسیون فوتبال آلمان سعی در تحقق عدالت و احقاق حقوق تمامی ذینفعان در چارچوب قوانین و هنجارهای حاکم بر این ورزش دارد. البته، کارآمدی هر چه بیشتر این نظام در گرو صیانت از اصول بنیادینی چون استقلال قضایی، تخصص مراجع، تضمین حقوق دفاعی متهمان، سرعت در رسیدگی و قطعیت آرا خواهد بود.
۵.۲. تشریفات شکایت، استیناف، اعتراض و درخواست تجدیدنظر
علاوه بر موارد مربوط به کیفیات دادرسی در مراجع انضباطی، مقررات فدراسیون فوتبال آلمان جزئیات و تشریفات مربوط به شیوه‌های طرح شکایت یا درخواست تجدیدنظر نسبت به تصمیمات قضایی را نیز مشخص نموده است. این تشریفات که هدف از وضع آن‌ها، نظم‌بخشی به فرآیند دادخواهی و دادرسی است، به اجمال به شرح ذیل می‌باشند:
• شکایت: طرح شکایت نزد مراجع انضباطی و قضایی فدراسیون، مستلزم تنظیم و تسلیم دادخواست کتبی حاوی مشخصات طرفین، موضوع و خواسته، ادله و مستندات ظرف مواعد مقرر در مقررات است. هزینه دادرسی مربوط به هر مرحله نیز باید به حساب فدراسیون واریز شود.
• استیناف: این اصطلاح در فوتبال آلمان به درخواست رسیدگی مجدد نسبت به تصمیمات غیرقطعی کمیته کنترل یا دادگاه ورزشی در زمینه اعتراض به قراردادها، ثبت بازیکنان و باشگاه‌ها اطلاق می‌شود. مهلت تسلیم استیناف به دادگاه ورزشی، یک هفته از تاریخ ابلاغ تصمیم است.
• اعتراض به نتیجه بازی: شکایت از نتیجه، اعتبار یا چگونگی برگزاری یک مسابقه باید حداکثر تا ۴۸ ساعت پس از پایان بازی همراه با مستندات و پرداخت هزینه مربوطه به فدراسیون ارائه شود. نکته مهم آنکه صِرف اعتراض، موجب توقف اجرای نتیجه بازی نمی‌شود.
• درخواست تجدیدنظر: محکوم‌علیه یا کمیته انضباطی می‌تواند ظرف یک هفته پس از ابلاغ رأی دادگاه ورزشی، با تقدیم دادخواست به دادگاه فدرال و پرداخت هزینه مقرر، تقاضای رسیدگی مجدد نماید. این دادخواست باید متضمن دلایل و مستندات اعتراض به حکم بدوی باشد.
نکاتی که در تنظیم و پیگیری درخواست‌ها و شکایات باید مورد توجه اصحاب دعوا قرار گیرد به شرح ذیل است:
• رعایت مواعد: از آنجا که مهلت‌های مقرر در مقررات فدراسیون جنبه آمره و تخطی‌ناپذیر دارند، شاکی یا معترض باید به دقت مواعد قانونی تسلیم دادخواست، پرداخت هزینه‌ها و ارائه مدارک را رعایت کند. تأخیر در انجام هر یک از تکالیف مزبور، منجر به رد شکایت خواهد شد.
• شکل دادخواست: لوایح و دادخواست‌های ارسالی علاوه بر امضای ذینفع یا وکیل وی باید حاوی اطلاعات هویتی طرفین، شرح واقعه، ادله و مستندات به همراه فهرست پیوست‌ها باشد. نواقص شکلی دادخواست پس از انقضای مهلت، قابل رفع نبوده و موجب رد آن می‌شود.
• پرداخت هزینه‌ها: هزینه رسیدگی در هر یک از مراحل انضباطی توسط فدراسیون تعیین شده و پرداخت آن توسط شاکی الزامی است. در صورت‌عدم واریز به موقع هزینه، حتی در صورت ثبت دادخواست، مرجع رسیدگی وارد ماهیت دعوا نخواهد شد.
• ارائه مدارک و مستندات: شاکی یا معترض موظف است کلیه اسناد، مدارک، شواهد و قرائن مثبت ادعای خود را به پیوست دادخواست ارائه کند. صرف ادعای شفاهی و بدون دلیل، فاقد وجاهت بوده و ترتیب اثر داده نمی‌شود.
• انصراف از شکایت: رجوع از شکایت یا درخواست تجدیدنظر صرفاً تا قبل از وصول پرونده به مرجع انضباطی، بدون نیاز به موافقت طرف مقابل و با ابلاغ کتبی انصراف امکان‌پذیر است. پس از شروع رسیدگی، انصراف مستلزم موافقت کمیته انضباطی یا دادگاه است.
در صورت رعایت کامل نکات و تشریفات فوق توسط شاکی یا تجدیدنظرخواه، ضمن تسریع و تسهیل فرآیند رسیدگی، نظم حقوقی و ثبات رویه در مراجع انضباطی فدراسیون نیز حفظ خواهد شد. شایان ذکر است که در تمامی مراحل طرح شکایت و درخواست تجدیدنظر نیز اصحاب دعوا می‌توانند از وکلای ورزشی بهره برده و آنان را در تنظیم لوایح و حضور در جلسات دادرسی به نمایندگی از خود به کار گیرند.
۵.۳. اجرای آرا و احکام
مرحله پایانی در فرآیند دادرسی انضباطی در فدراسیون فوتبال آلمان، اجرای دقیق و به موقع احکام قطعی صادره از سوی دادگاه ورزشی یا فدرال است. در واقع، بدون ضمانت اجرای مناسب و الزام محکوم‌علیه به تمکین از آرای مراجع، کل زنجیره دادرسی بی‌اثر و عبث خواهد بود.
مطابق مقررات فدراسیون، کلیه اشخاص و نهادهای تحت صلاحیت این نهاد از جمله بازیکنان، مربیان، داوران، مدیران و باشگاه‌ها ملزم به اجرا و رعایت تصمیمات و آرای قطعی کمیته انضباطی و دادگاه‌ها هستند. این الزام، علاوه بر تصمیمات ماهوی شامل دستورات و قرارهای صادره در طول فرآیند دادرسی نیز می‌شود.
در صورتی که محکوم‌علیه از اجرای حکم خودداری نماید، دبیرکل یا کمیته اجرایی فدراسیون ضمن اخطار به وی، اقدامات لازم را برای الزام وی به تمکین به عمل می‌آورد. این اقدامات می‌تواند شامل اِعمال مجازات‌های تکمیلی، محرومیت موقت، کسر امتیاز، جریمه نقدی، تعلیق و غیره باشد.
اشخاص ثالث نظیر مقامات دولتی، نهادهای ورزشی دیگر و رسانه‌ها نیز موظف به همکاری با فدراسیون فوتبال در جهت اجرای کامل احکام انضباطی هستند. برای مثال، کمیته ملی المپیک یا وزارت ورزش آلمان می‌توانند از حضور و فعالیت یک ورزشکار یا مربی محکوم به محرومیت در سایر رشته‌های ورزشی جلوگیری به عمل آورند.
یکی دیگر از ضمانت اجراهای آرای انضباطی و انتظامی در فوتبال آلمان، الزام باشگاه‌ها به لحاظ و اجرای مفاد این آرا در قراردادهای استخدامی با بازیکنان و مربیان است. در واقع، موافقت‌نامه‌های منعقده فی‌مابین باشگاه و اعضای تیم باید متضمن شرط تبعیت از احکام مراجع فدراسیون بوده و امکان فسخ در صورت نقض این شرط را برای باشگاه فراهم سازد.
نکته حائز اهمیت در اجرای آرای انضباطی، رعایت اصل تناسب و ضرورت است. بدین معنا که اقدامات اجرایی علیه محکوم‌علیه باید صرفاً در حدود مقرر در حکم و به میزان لازم برای تضمین تمکین وی باشد. توسل به اقدامات خودسرانه یا اضافی که ورای منطوق رأی است، فاقد وجاهت بوده و ممکن است خود موجد مسئولیت انضباطی گردد.
در مجموع، اجرای دقیق، سریع و عادلانه احکام انضباطی علاوه بر تأمین حقوق محکوم‌له و تنبیه مرتکب، موجب تحکیم نظم حقوقی و افزایش اعتماد عمومی به نظام فوتبال می‌شود. از این رو، تمامی ارکان و نهادهای این ورزش، از کمیته انضباطی و کمیته اجرایی فدراسیون گرفته تا باشگاه‌ها و سایر ذینفعان، باید با احساس مسئولیت در قبال میراث حقوقی فوتبال آلمان، وظیفه خود در اجرا و نظارت بر آرای مراجع فدراسیون را به نحو احسن ادا نمایند.
۶. کمیته اخلاق و تحقیقات انضباطی
۶.۱. ساختار، استقلال و صلاحیت کمیته اخلاق
کمیته اخلاق یکی از نهادهای نوپدید در ساختار انضباطی فدراسیون فوتبال آلمان است که با هدف نظارت بر رعایت موازین اخلاقی و مبارزه با مصادیق فساد در این ورزش تأسیس گردیده است. اعضای این کمیته که از میان قضات، حقوقدانان و چهره‌های شناخته‌شده با سابقه درخشان انتخاب می‌شوند، مأموریت دارند تا با انجام تحقیقات مستقل نسبت به موارد نقض ارزش‌های بنیادین فوتبال، زمینه تعقیب انضباطی خاطیان را فراهم آورند.
در حقیقت، این کمیته نقش مشابه دادسرا یا مدعی‌العموم در دادرسی‌های کیفری عادی را ایفا کرده و با جمع‌آوری ادله و تحقیق از شهود و مطلعان، در صورت احراز وقوع تخلف انضباطی، اقدام به طرح شکایت در دادگاه‌های فدراسیون می‌نماید. البته تفاوت مهم کمیته اخلاق با کمیته انضباطی در آن است که حیطه صلاحیت و اختیارات آن، محدود به رسیدگی به جرائم سنگین و مهمی است که به شدت به شهرت و اعتبار فوتبال آلمان آسیب می‌زند.
مواردی چون فساد مالی، تبانی، تطمیع، رشوه‌خواری، پولشویی، اختلاس، نقض حریم خصوصی، تعرض جنسی، نژادپرستی آشکار، قماربازی غیرقانونی و سایر مصادیق از این دست، در زمره صلاحیت‌های اختصاصی کمیته اخلاق قرار دارند. این کمیته در جریان تحقیقات خود از اختیارات ویژه‌ای همچون احضار و تفتیش، نظارت بر حساب‌های مالی، الزام نهادها به ارائه اسناد و غیره برخوردار است.
اصل مهم حاکم بر عملکرد کمیته اخلاق، استقلال آن در برابر سایر ارکان و نهادهای فدراسیون فوتبال و مصونیت در قبال نفوذ و دخالت بیرونی است. در واقع، وابستگی یا انفعال این نهاد در مواجهه با پرونده‌های حساس که گاه متهمان آن‌ها از مقامات عالی‌رتبه ورزشی هستند، کارآمدی و مشروعیت کل نظام انضباطی را با تردید مواجه می‌سازد.
به همین دلیل، در اساسنامه فدراسیون فوتبال آلمان، بر لزوم رعایت اصول استقلال، بی‌طرفی، تخصص و شجاعت در انتخاب و عملکرد اعضای کمیته اخلاق تأکید شده است. همچنین، سازوکارهایی برای تضمین امنیت شغلی وعدم امکان برکناری خودسرانه این افراد در طول دوره تصدی در نظر گرفته شده تا آنان بتوانند بدون دغدغه به انجام رسالت خطیر خود بپردازند.
شایان ذکر است که کمیته اخلاق علاوه بر تحقیق و تعقیب پرونده‌ها، وظیفه اطلاع‌رسانی و آموزش در خصوص مخاطرات مقوله فساد در ورزش را نیز بر عهده دارد. در همین راستا، همکاری گسترده با رسانه‌ها، مراکز علمی و دانشگاهی جهت ارتقای آگاهی عمومی و ظرفیت‌سازی در باشگاه‌ها و ارکان فدراسیون در دستور کار این کمیته قرار گرفته است.
در مجموع، پیش‌بینی کمیته اخلاق در کنار سایر نهادهای انضباطی، بیانگر اهتمام جدی فدراسیون فوتبال آلمان به مقابله همه‌جانبه با فساد و حفاظت از ارزش‌های اخلاقی در این ورزش پرطرفدار است. البته کسب اعتماد افکار عمومی به این نهاد منوط به عملکرد مستقل، شجاعانه و مبتنی بر تخصص آن در برخورد با پرونده‌های پیچیده و حساس خواهد بود.
۶.۲. فرایند تحقیقات، گردآوری ادله و تصمیم‌گیری در کمیته اخلاق
فرایند تحقیق و تفحص در پرونده‌های نقض اصول اخلاقی که در صلاحیت این کمیته قرار دارند، از سازوکار ویژه‌ای برخوردار بوده و مشتمل بر یک سلسله اقدامات نظام‌مند و مبتنی بر احترام به حقوق اصحاب دعوا است. در واقع، کمیته اخلاق موظف است ضمن رعایت اصل بی‌طرفی و امانتداری، تحقیقات خود را با سرعت، دقت و احاطه لازم به انجام رسانده و از افشای پیش از موعد یا ناقص مطالب پرهیز نماید.
مراحل اصلی فرآیند تحقیقات انضباطی کمیته اخلاق عبارتند از:
• دریافت شکایت یا گزارش: واصل شدن شکایات متضرران یا گزارش مراجع ذیصلاح (نظیر نهادهای دولتی) مبنی بر نقض احتمالی موازین اخلاقی، نقطه آغاز تحقیقات کمیته است. البته این نهاد می‌تواند رأساً و بر مبنای اخبار غیررسمی نیز وارد عمل شده و به جمع‌آوری اطلاعات اولیه بپردازد.
• بررسی اولیه: در این مرحله کمیته با مطالعه مدارک و مستندات دریافتی، در خصوص موضوعاتی چون قابلیت استماع، ارزیابی اهمیت پرونده، دلایل اولیه اتهام و حدود تحقیقات آتی تصمیم‌گیری می‌کند. در صورت احراز اهمیت و ضرورت، پرونده برای انجام تحقیقات تکمیلی به یک گروه یا عضو کمیته ارجاع می‌شود.
• استماع اظهارات شاکی و مطلعان: در گام نخست تحقیقات، کمیته یا عضو منتخب آن ضمن مصاحبه حضوری یا مکاتبه مستقیم با شاکی و تهیه صورتجلسه، سایر افراد مطلع که در جریان اتهام ارتکابی بوده‌اند (نظیر شاهدان عینی یا سایر اشخاص ذیربط) را نیز احضار و استماع خواهد کرد.
• ارزیابی مدارک و اسناد: کمیته با جمع‌آوری و بررسی دقیق اسناد و مدارک مرتبط (نظیر قراردادها، صورت‌های مالی، مکاتبات و مستندات سمعی‌بصری) اهتمام خود در اثبات یا نفی ادله اولیه طرح شده علیه متهم را به عمل می‌آورد. در صورت لزوم، کارشناسان حقوقی و مالی نیز به مدد کمیته خواهند آمد.
• تفهیم اتهام و اخذ دفاعیات متهم: پس از احراز توجه اتهام، متهم یا متهمان پرونده توسط کمیته احضار شده و ضمن تفهیم دقیق نوع و ادله انتسابی، از آنان دعوت به ارائه دفاعیات می‌شود. رعایت اصول دادرسی عادلانه نظیر حق برخورداری از وکیل در این مرحله بسیار ضروری است.
• جمع‌بندی و ارائه گزارش: پس از اتمام تحقیقات و بررسی همه‌جانبه موضوع، کمیته اخلاق در یک جلسه نهایی به جمع‌بندی یافته‌های خود پرداخته و بر اساس آن، گزارش تفصیلی تحقیقات را همراه با تصمیم در خصوص تعقیب یا منع تعقیب متهم و ادله مربوطه، تنظیم و به دادگاه فدراسیون ارسال می‌کند.
گفتنی است هرچند کمیته اخلاق می‌تواند در صورت احراز قطعی تخلف در پرونده‌های کم‌اهمیت، خود اقدام به صدور حکم محکومیت و اعمال مجازات‌های خفیف نماید، اما رویه معمول این است که حتی در این موارد نیز، پرونده را با درخواست تعقیب و اعلام نظر به دادگاه ورزشی ارجاع داده و اتخاذ تصمیم نهایی را به این مرجع واگذار می‌کند.
در پرونده‌هایی که پیچیدگی بیشتر داشته یا متضمن ارتکاب جرائم سنگین با آثار مخرب گسترده هستند، کمیته اخلاق موظف است با دقت و حساسیت بیشتری به انجام تحقیقات پرداخته و در صورت لزوم از سایر نهادهای ذیربط نظیر پلیس، دستگاه قضا و حتی فیفا و یوفا نیز تقاضای همکاری و همیاری نماید. هرچند ملاحظات محرمانگی در همه حال باید رعایت شود، اما این موضوع نباید مانع تبادل اطلاعات ضروری با مراجع فوق گردد.
افزون بر موارد فوق، کمیته اخلاق به عنوان یک نهاد پیشگیرنده و آموزشی نیز وظیفه دارد تا با تهیه و انتشار دستورالعمل‌ها، بخشنامه‌ها و منشورهای اخلاقی (از جمله برای نحوه تعامل با رسانه‌ها، هواداران و اسپانسرها)، راهنمای عملی روشنی پیش روی تمامی فعالان عرصه فوتبال آلمان قرار دهد. همچنین، برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی در خصوص مصادیق فساد، پیامدهای آن و شیوه‌های پیشگیری، از دیگر رسالت‌های مهم این کمیته محسوب می‌شود.
در مجموع، فرآیند تحقیقات کمیته اخلاق فدراسیون فوتبال آلمان، علاوه بر هدف کشف حقیقت و واکنش مناسب به نقض ارزش‌های اخلاقی، باید تابع اصول بنیادین عدالت، انصاف، بی‌طرفی و حفظ کرامت انسانی طرفین دعوا باشد. نهادینه شدن چنین رویه‌ای در بلندمدت، می‌تواند ضمن تقویت پایه‌های اخلاقی فوتبال، مشروعیت و مقبولیت تصمیمات این نهاد را نزد افکار عمومی افزایش دهد.
۶.۳. همکاری با ارکان قضایی DFB
علی‌رغم برخورداری کمیته اخلاق از جایگاه و اختیارات قابل توجه، این نهاد از یک سو، باید در چارچوب ضوابط و سیاست‌های کلان فدراسیون فوتبال آلمان حرکت کرده و گزارش عملکرد خود را به هیئت رئیسه و مجمع عمومی این فدراسیون ارائه دهد. از سوی دیگر، همکاری مستمر و سازنده با سایر ارکان قضایی و انضباطی نظیر دادگاه ورزشی، دادگاه فدرال و کمیته انضباطی نیز برای تحقق اهداف و مأموریت‌های کمیته اخلاق ضروری است.
در واقع، کمیته اخلاق علاوه بر ایفای نقش تعقیب‌کنندگی و ارائه پرونده‌ها به مراجع قضاوتی، در مقام اجرای احکام صادره نیز باید با دادگاه‌های فدراسیون تعامل نزدیک داشته باشد. چنین رابطه دوسویه‌ای موجب می‌شود که اولاً تصمیمات متخذه در هر دو نهاد از انسجام و هماهنگی لازم برخوردار بوده و ثانیاً اجرای این تصمیمات با قاطعیت و سرعت بیشتری میسر گردد.
افزون بر این، کمیته اخلاق می‌تواند ضمن بهره‌مندی از تجارب و خبرگی حقوقی قضات دادگاه فدراسیون، پیشنهادها و توصیه‌های اصلاحی خود در زمینه خلأهای موجود در مقررات انضباطی را نیز از طریق این مرجع به سازوکارهای قانونگذاری فدراسیون منعکس نماید. چنین بازخوردهای کاربردی، زمینه به‌روز شدن مستمر قوانین و انطباق بهتر آن‌ها با مقتضیات روز را فراهم می‌آورد.
علاوه بر ارتباطات درون‌سازمانی، کمیته اخلاق در مواقع ضروری می‌تواند از طریق مجاری قانونی با مراجع قضایی و انتظامی خارج از فدراسیون نظیر دادگاه‌های دولتی، پلیس و نهادهای نظارتی نیز تعامل برقرار کرده و از ظرفیت‌ها و اطلاعات آنان در جهت انجام مأموریت‌های محوله بهره ببرد. البته حدود و ثغور این ارتباطات باید کاملاً منطبق با موازین حقوقی و به دور از افشای غیرضروری اسرار سازمانی باشد.
در مجموع، استقرار یک رابطه همکاری‌جویانه و احترام متقابل بین کمیته اخلاق و دیگر ارکان فدراسیون به ویژه نهادهای انضباطی و قضایی آن، ضمن کمک به حل معضل فساد، زمینه برقراری نظم و وحدت رویه در مواجهه با چالش‌های اخلاقی فراروی فوتبال آلمان را تسهیل می‌نماید. جایگاه و مرجعیت اخلاقی فدراسیون فوتبال به عنوان یکی از نهادهای تأثیرگذار اجتماعی این کشور نیز در گرو چنین رویکردی است.
۷. کد اخلاقی فدراسیون فوتبال آلمان
۷.۱. مسئولیت‌های DFB در قبال جامعه و ذینفعان
فدراسیون فوتبال آلمان به عنوان یکی از بزرگترین و تأثیرگذارترین نهادهای ورزشی این کشور، علاوه بر تکالیف حقوقی و انضباطی، مسئولیت‌های گسترده اجتماعی و اخلاقی نیز در قبال شهروندان و ذینفعان مختلف بر عهده دارد. به عبارت دیگر، این فدراسیون موظف است که در کنار توسعه کمّی و کیفی ورزش فوتبال، در جهت بهبود کیفیت زندگی جامعه آلمان و ارتقای ارزش‌های انسانی نیز نقش‌آفرینی کند.
با توجه به جایگاه ممتاز فوتبال در فرهنگ عامه و میزان اقبال و توجه شهروندان و رسانه‌ها به این ورزش، فدراسیون فوتبال می‌تواند با اقدامات آموزشی، فرهنگی و نمادین خود، تأثیر بسزایی در دگرگونی مثبت هنجارها و رفتارهای اجتماعی داشته باشد. به عنوان نمونه، مخالفت آشکار و مستمر این نهاد با نژادپرستی و تبعیض، مقابله جدی و هوشمندانه آن با پدیده شرط‌بندی، ترویج فرهنگ بازی جوانمردانه و احترام به حریف، و سایر اقدامات مشابه می‌تواند به الگوسازی برای سایر حوزه‌های اجتماعی کمک شایانی نماید.
در واقع، انتظار عمومی از فدراسیون فوتبال به عنوان متولی پرطرفدارترین ورزش کشور، آن است که فراتر از وظایف صرفاً فنی و مدیریتی، در قبال معضلات اخلاقی جامعه نیز احساس تعهد و مسئولیت کرده و از اعتبار و نفوذ خود در راستای بهبود اوضاع بهره گیرد. پیوند معنادار فوتبال با مقولاتی چون صلح، سلامت، نشاط اجتماعی، همبستگی ملی و کاهش آسیب‌های اجتماعی، چنین مطالبه‌ای را دوچندان می‌سازد.
همان‌گونه که در مقدمه «کد اخلاقی فدراسیون فوتبال آلمان» نیز بر آن تأکید شده، این نهاد باید ضمن پایبندی به ارزش‌هایی چون عدالت، شفافیت، صداقت و احترام به کرامت انسانی در درون سازمان، به مثابه سفیری برای ترویج این ارزش‌ها در گستره جامعه عمل نماید. پذیرش داوطلبانه چنین مسئولیت خطیری از سوی DFB گامی ارزشمند در مسیر تحقق اهداف والای ورزش قلمداد می‌شود.
این فدراسیون در بیان مأموریت و چشم‌انداز خود، به صراحت «ایفای نقش فعال در عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی، آموزشی و زیست‌محیطی با محوریت گسترش ورزش فوتبال» را یکی از اهداف کلان خود اعلام کرده است. نمودهای عملی این رسالت در برنامه‌هایی چون مشارکت در طرح‌های ضد نژادپرستی و ضد تبعیض، کمک به ورزش معلولان و جانبازان، اختصاص بخشی از درآمدها به امور خیریه، برگزاری مسابقات دوستانه با هدف صلح و اتحاد ملل، و غیره مشهود است.
علاوه بر عموم شهروندان، فدراسیون فوتبال آلمان در قبال ذینفعان و دست‌اندرکاران صنعت فوتبال نیز مسئولیت‌های اخلاقی سنگینی بر دوش دارد. از جمله این گروه‌ها می‌توان به بازیکنان، مربیان، داوران، مدیران باشگاه‌ها، هواداران، رسانه‌ها و حامیان مالی اشاره کرد که هر یک به نوعی، منافع و سرنوشت حرفه‌ای خود را با این ورزش گره زده‌اند.
بر همین اساس، تصمیمات و اقدامات فدراسیون باید همواره با محوریت صیانت از حقوق و منافع مشروع این ذینفعان و بر مبنای موازین اخلاقی اتخاذ گردد. به عنوان نمونه، تأمین محیط امن و سالم برای فعالیت بازیکنان و مربیان، برگزاری مسابقات با کیفیت و جذاب برای هواداران، ارائه اطلاعات به موقع و شفاف به رسانه‌ها، و پایبندی کامل به تعهدات در قبال اسپانسرها، از جمله مصادیق عینی این مسئولیت اخلاقی است.
فدراسیون فوتبال آلمان در کد اخلاقی خود نیز با یادآوری اهمیت مقولاتی چون «صیانت از کرامت انسانی»، «مخالفت با نژادپرستی»، «مسئولیت اجتماعی» و «حمایت از اقشار آسیب‌پذیر»، بر اهتمام خود به ایفای شایسته رسالت اخلاقی در قبال جامعه و ذینفعان صحه گذارده است. ضمانت اجرای چنین تعهدی نیز در تداوم نظارت نهادهای داخلی و افکار عمومی بر عملکرد این فدراسیون نهفته است.
در مجموع، فراتر رفتن فدراسیون فوتبال از انجام وظایف صرفاً تخصصی و توجه توأمان به مسئولیت‌های اجتماعی و اخلاقی، نه تنها موجب تحکیم جایگاه و مقبولیت این نهاد نزد افکار عمومی می‌شود، بلکه زمینه تأثیرگذاری فزاینده آن بر بهبود سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی شهروندان را نیز فراهم می‌آورد. تبدیل شدن فوتبال از یک ورزش صرف به ابزاری کارآمد برای دگرگونی مثبت جامعه در گرو چنین رویکردی است.
۷.۲. ارزش‌های محوری (احترام، تنوع، جوانمردی، صداقت، شفافیت و…)
کد اخلاقی فدراسیون فوتبال آلمان که در واقع منشور اخلاقی این نهاد محسوب می‌شود، مشتمل بر مجموعه‌ای از ارزش‌ها، اصول و هنجارهای رفتاری است که تمامی ارکان و اعضای فدراسیون ملزم به رعایت آن‌ها در تعاملات درون و برون سازمانی هستند. این کد اخلاقی علاوه بر تبیین مأموریت و مسئولیت‌های اجتماعی فدراسیون، چارچوب عملی نظام‌مندی را برای عمل به این تعهدات ترسیم نموده است.
برخی از شاخص‌ترین ارزش‌های محوری که در سرتاسر کد اخلاقی DFB بر آن‌ها تأکید شده، به شرح ذیل است:
• احترام و تنوع: تأکید بر احترام به تنوع و کثرت فرهنگی، قومی و اجتماعی به عنوان یک اصل خدشه‌ناپذیر و نفی هرگونه تبعیض و نژادپرستی در تمامی سطوح فوتبال
• بازی جوانمردانه: تقویت روحیه و منش پهلوانی، رقابت سالم و مبتنی بر اصول اخلاقی در میدان فوتبال و خارج از آن
• صداقت و درستکاری: پرهیز از هرگونه فریبکاری، پنهان‌کاری و نقض قوانین و مقررات فدراسیون و نهادهای ذیربط ملی و بین‌المللی
• مبارزه با فساد: مخالفت قاطع با تمام مصادیق فساد نظیر تبانی، رشوه، پولشویی، نفوذ نامشروع و سوءاستفاده از قدرت در فوتبال
• سلامت اخلاقی: تأکید بر حفظ سلامت جسمی و روانی فعالان فوتبال و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی نظیر اعتیاد و قماربازی
• شفافیت: تعهد به شفاف‌سازی فرآیندهای تصمیم‌گیری و منابع مالی و نظارت‌پذیری در برابر افکار عمومی و ذینفعان
• مسئولیت اجتماعی: ایفای نقشی سازنده و مؤثر در قبال مسائل و مشکلات جامعه و تلاش برای کاهش آسیب‌های اجتماعی از طریق فوتبال
• حفاظت از محیط زیست: توجه به ملاحظات زیست‌محیطی در برنامه‌ریزی‌ها و فعالیت‌های فدراسیون و ترویج الگوهای رفتار سازگار با محیط زیست
واضح است که تحقق و نهادینه شدن ارزش‌های فوق در گرو عزم و اراده جمعی تمامی فعالان عرصه فوتبال آلمان به ویژه مدیران و تصمیم‌گیران ارشد فدراسیون است. صرف وجود یک سند اخلاقی مدون، بدون پایبندی واقعی سازمان به مفاد آن، نمی‌تواند دستاوردی ماندگار در پی داشته باشد. از این رو، تمامی نهادها و افراد ذیربط باید با درک درست جایگاه و نقش تاریخی فوتبال در این کشور، خود را ملزم به تمکین از هنجارهای اخلاقی بدانند.
برای نهادینه کردن ارزش‌های مصرح در کد اخلاقی، فدراسیون فوتبال می‌بایست با اتخاذ سازوکارهای عملی نظیر آموزش مداوم، فرهنگ‌سازی، طراحی نظام پاداش و تنبیه و نظارت همه‌جانبه بر عملکرد ارکان و افراد، از یک سو زمینه درونی شدن این ارزش‌ها در بدنه سازمان را فراهم آورده و از سوی دیگر، با مصادیق نقض اصول اخلاقی به شدت برخورد نماید. تنها در پرتو چنین راهبردی است که تحقق شعار «فوتبال اخلاق‌مدار» میسر خواهد شد.
وجود یک کد اخلاقی جامع و فراگیر و الزام قانونی همه ارکان و زیرمجموعه‌های فدراسیون فوتبال آلمان به رعایت مفاد آن، به خودی خود گامی رو به جلو در نهادینه کردن اخلاق در این حوزه پرمخاطب اجتماعی قلمداد می‌شود. اما مهم‌تر از وجود سند، عزم جدی و اهتمام عملی سکانداران و تصمیم‌سازان در پایبندی به آن است.
ایجاد یک نظام نظارتی منسجم و مستقل، حمایت بی‌دریغ از افشاگران تخلفات، برخورد بدون اغماض با متخلفان صرف‌نظر از جایگاه و موقعیت آنان، و تقویت سازوکارهای دروننظارتی و کنترل متقابل اعضا، از جمله الزامات نهادینه شدن اخلاق و ارزش‌های متعالی در سازمان‌های ورزشی نظیر فدراسیون فوتبال است.
بدیهی است رسیدن به قله‌های اخلاق در عرصه ورزش قهرمانی، به ویژه در رشته پرطرفداری چون فوتبال، مستلزم حرکتی مستمر و طولانی‌مدت است و با وجود موانع و محدودیت‌های متعدد فراروی آن، نیازمند اراده‌ای استوار و خستگی‌ناپذیر است. با این حال، عزم راسخ فدراسیون فوتبال آلمان برای طی این مسیر دشوار و داشتن الگویی منحصربه‌فرد در این زمینه، می‌تواند منشأ امید و الهام‌بخش سایر نهادهای مشابه در عرصه ملی و بین‌المللی باشد.
۷.۳. الزامات رفتاری برای بازیکنان، مربیان، داوران و سایر ذینفعان
کد اخلاقی فدراسیون فوتبال آلمان در کنار تأکید بر ارزش‌ها و اصول بنیادین، متضمن رهنمودها و الزامات رفتاری خاصی نیز برای هر یک از گروه‌های مختلف ذینفع است. این دستورالعمل‌های اخلاقی که متناسب با نقش، جایگاه و مسئولیت هر گروه تدوین شده، چارچوب عملی روشنی را پیش روی آنان قرار داده و راهنمای عملکرد حرفه‌ای‌شان خواهد بود.
در این بخش به مرور برخی از مهمترین الزامات رفتاری پیش‌بینی شده در کد اخلاقی برای بازیکنان، مربیان و داوران به عنوان سه رکن محوری بازی فوتبال می‌پردازیم:
الف) بازیکنان:
• رعایت اصول بازی جوانمردانه و پرهیز از خشونت فیزیکی و کلامی در زمین بازی
• احترام به تصمیمات داوران و خودداری از اعتراض‌های تند و زننده
•عدم مصرف مواد نیروزا و انجام تمرینات ورزشی مطابق با موازین علمی و اخلاقی
• حفظ شأن قهرمانی و الگو بودن برای جوانان و نوجوانان در رفتار درون و بیرون زمین
• مشارکت در اقدامات خیریه و بشردوستانه و کمک به اقشار آسیب‌پذیر جامعه
• پرهیز از شرط‌بندی و اقدامات مشکوک مرتبط با دستکاری نتایج مسابقات
• صداقت و شفافیت در تعاملات رسانه‌ای و پاسخگویی به افکار عمومی و هواداران
ب) مربیان:
• تعهد به اصل شایسته‌سالاری در انتخاب بازیکنان وعدم اعمال تبعیض ناروا
• رعایت احترام متقابل با بازیکنان، مربیان حریف، داوران و سایر عوامل اجرایی
• توجه به اهداف تربیتی فوتبال در کنار کسب نتایج مطلوب ورزشی
•عدم سوءاستفاده از نفوذ و موقعیت در روابط خصوصی و شغلی با بازیکنان
• رعایت اصول علمی و فنی در برنامه‌های تمرینی و مسابقه‌ای و دوری از رویکردهای مخاطره‌آمیز
• پرهیز از اظهارنظرهای جنجالی و تفرقه‌افکن در تعاملات رسانه‌ای
• حفظ اسرار حرفه‌ای و احترام به حریم خصوصی بازیکنان و اعضای کادر فنی
پ) داوران:
• آشنایی کامل با قوانین داوری و به‌روزرسانی مستمر دانش تخصصی
• برخورداری از آمادگی جسمانی مطلوب و سرعت عمل در اتخاذ تصمیمات
• بی‌طرفی مطلق و مقاومت در برابر فشارها و نفوذ بیرونی در قضاوت
• حفظ اقتدار و متانت در برخورد با اعتراضات بازیکنان و مربیان
• پرهیز از رفتارهای تحریک‌کننده و ژست‌های غیرمتعارف در کنترل بازی
• خودداری از مصاحبه و اظهارنظر در خصوص جزئیات قضاوت و نقد داوران دیگر
•عدم پذیرش هدایا و امتیازات ویژه از سوی باشگاه‌ها یا اشخاص ذینفع
شایان ذکر است که این الزامات اخلاقی و رفتاری صرفاً جنبه توصیه و پیشنهاد نداشته و با ضمانت اجراهای انضباطی و تنبیهی نیز همراه هستند. اشخاص و نهادهای ناقض دستورالعمل‌های فوق، بسته به اهمیت و دفعات تکرار با مجازات‌هایی نظیر جریمه نقدی، محرومیت، تعلیق و حتی لغو مجوز فعالیت مواجه خواهند شد.
همچنین، این الزامات رفتاری مختص به بازیکنان، مربیان و داوران نبوده و با اندکی تفاوت شامل مدیران، کارکنان، پزشکان و سایر عوامل اجرایی باشگاه‌ها و اعضای فدراسیون فوتبال نیز می‌شود. در واقع، کد اخلاقی فدراسیون ناظر به تمام اشخاص و نهادهایی است که به نوعی در چرخه فوتبال آلمان فعالیت داشته و از برند و اعتبار این ورزش بهره می‌برند.
برخورداری از یک کد اخلاقی منسجم و فراگیر برای صیانت از سلامت فوتبال و حفظ جایگاه اجتماعی آن، نه تنها برای فدراسیون فوتبال آلمان بلکه برای تمامی سازمان‌های متولی ورزش در هر کشور، یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است. چه بسا در صورت‌عدم التزام به اصول اخلاقی، دستاوردهای چندین دهه تلاش ورزشی نیز در معرض خطر زوال و نابودی قرار گیرد.
از این رو، تقویت نظام اخلاقی و انضباطی در کنار توسعه زیرساخت‌های فنی و اقتصادی، باید به عنوان یکی از محورهای اصلی برنامه‌های راهبردی فدراسیون‌های فوتبال مورد توجه قرار گیرد. در این مسیر، ضمن اقتباس از تجربیات موفق نهادهای پیشرو همچون فدراسیون فوتبال آلمان، باید الگوهای بومی متناسب با شرایط فرهنگی و اجتماعی هر کشور نیز طراحی و پیاده‌سازی شود.
۸. مصادیق عملی و نمونه پرونده‌های مهم
برای درک بهتر سازوکارهای عملی نظام حقوقی و انضباطی فدراسیون فوتبال آلمان، مرور برخی نمونه‌های برجسته از پرونده‌هایی که طی سالیان اخیر در مراجع قضایی این فدراسیون مورد رسیدگی قرار گرفته‌اند، مفید و راهگشا خواهد بود. هرچند تشریح تمامی جزئیات این پرونده‌ها در این مجال میسر نیست، اما اشاره به مهمترین وجوه و نکات کلیدی آن‌ها، دریچه‌ای به سوی نظام پویا و کارآمد دادرسی فوتبال در این کشور خواهد گشود.
الف) پرونده دوپینگ بازیکن تیم ملی آلمان (۲۰۱۵): در جریان مسابقات مقدماتی یورو ۲۰۱۶، یکی از بازیکنان کلیدی تیم ملی فوتبال آلمان به دلیل مصرف یک داروی ممنوعه که پزشک تیم برای وی تجویز کرده بود، مثبت اعلام شد. رسیدگی به این پرونده حساس که تبعات زیادی برای بازیکن و تیم ملی داشت، مستقیماً در صلاحیت دادگاه ورزشی فدراسیون قرار گرفت.
در نهایت با اثبات‌عدم آگاهی بازیکن و خطای پزشک در تجویز دارو، مجازات وی از دو سال به شش ماه محرومیت کاهش یافت و پزشک خاطی نیز علاوه بر جریمه نقدی، به طور موقت از فعالیت ورزشی منع شد. این رأی ضمن تأکید مجدد بر مسئولیت فردی ورزشکاران در پرهیز از دوپینگ، بر ضرورت مراقبت ویژه کادر پزشکی تیم‌ها نیز صحه گذاشت.
ب) پرونده تبانی داوران در بوندسلیگا (۲۰۰۵): پرونده رسوایی تبانی گسترده داوران با برخی تیم‌های بوندسلیگا که به «فساد هرتا» نیز شهرت یافت، از بزرگترین چالش‌های تاریخ فوتبال آلمان محسوب می‌شود. در این پرونده که با افشاگری یک داور آغاز شد، شبکه وسیعی از داوران، مربیان و مدیران متهم به دریافت رشوه برای دستکاری در نتایج بازی‌ها شدند.
پس از تحقیقات گسترده توسط کمیته انضباطی و همکاری با پلیس، چند تن از داوران عالی‌رتبه به محرومیت‌های طولانی‌مدت و جرائم نقدی سنگین محکوم شده و برخی مربیان و بازیکنان نیز با مجازات‌های متنوعی مواجه شدند. همچنین، دو باشگاه دسیسه‌گر با سلب امتیاز و پرداخت خسارت روبرو گردیدند.
این رسوایی که بزرگترین ضربه به اعتبار فوتبال آلمان در دهه‌های اخیر بوده، با هوشیاری فدراسیون فوتبال و برخورد قاطع مراجع انضباطی مهار شد و نقطه عطفی در تاریخچه مبارزه با فساد در این ورزش محسوب می‌شود.
پ) پرونده نژادپرستی و رفتار ناشایست هواداران (۲۰۲۱): در جریان یکی از بازی‌های فصل اخیر بوندسلیگا، گروهی از هواداران تیم میزبان با سردادن شعارهای نژادپرستانه و پرتاب اشیاء به سمت بازیکنان حریف، موجب اخلال در نظم مسابقه و درگیری‌های پراکنده در ورزشگاه شدند.
این حادثه که بازتاب منفی فراوانی در رسانه‌های داخلی و خارجی آلمان داشت، با شکایت تیم میهمان و گزارش ناظر فدراسیون، مستقیماً در دستور کار دادگاه ورزشی قرار گرفت. پس از انجام تحقیقات، علاوه بر جریمه نقدی سنگین باشگاه میزبان، چندین نفر از هواداران خاطی نیز شناسایی شده و به محرومیت از حضور در ورزشگاه‌ها محکوم شدند.
فدراسیون فوتبال آلمان در بیانیه‌ای با محکومیت شدید این رخداد، بر التزام خود به مقابله با هر گونه تبعیض و نژادپرستی تأکید نموده و نهادهای ذیربط را به اقدامات پیشگیرانه جدی‌تر فراخواند. این رویکرد، موید حساسیت بالای دستگاه فوتبال این کشور به بروز کوچکترین مظاهر نژادپرستی و قاطعیت در برخورد با آن است.
ت) پرونده تخلفات نقل و انتقالاتی باشگاه‌ها (۲۰۱۹): در پی شکایت یکی از ایجنت‌های سرشناس فوتبال مبنی برعدم پرداخت حق‌الزحمه انتقال بازیکن توسط دو باشگاه بوندسلیگا، پرونده‌ای در دادگاه فدرال فدراسیون تشکیل شد. در جریان رسیدگی، ابهامات و تخلفاتی در رویه نقل و انتقالات این باشگاه‌ها آشکار شد که حاکی از پرداخت‌های غیرقانونی و فرار مالیاتی بود.
با ارجاع موضوع به کمیته انضباطی فدراسیون، ضمن محکومیت باشگاه‌های متخلف به پرداخت جریمه و جبران خسارت ایجنت، تخلفات مالی آن‌ها نیز مورد پیگرد قرار گرفت. همچنین مقرر شد با بازنگری در آیین‌نامه نقل و انتقالات فوتبال، بر نظارت دقیق‌تر فدراسیون در این حوزه حساس تأکید شود.
این پرونده که از معدود دعاوی مطروحه علیه باشگاه‌های بزرگ در سال‌های اخیر بوده، بیانگر اراده فدراسیون فوتبال آلمان بر ایجاد شفافیت و سلامت اقتصادی در فوتبال حرفه‌ای این کشور است.
ث) پرونده نقض قوانین کرونایی توسط بازیکنان (۲۰۲۰): با شروع بحران کرونا و ازسرگیری تمرینات و مسابقات فوتبال با پروتکل‌های سختگیرانه بهداشتی، چند بازیکن تیم‌های مختلف بوندسلیگا به دلیل شرکت در میهمانی‌ها و سفرهای غیرمجاز، مرتکب نقض دستورالعمل‌های ابلاغی فدراسیون شدند.
کمیته انضباطی با سرعت به این تخلفات ورود کرده و خاطیان را با مجازات‌هایی نظیر قرنطینه اجباری، جریمه نقدی و محرومیت از همراهی تیم مواجه نمود. همچنین باشگاه‌ها نیز ملزم به تمهیدات جدی‌تر برای کنترل بازیکنان و جلوگیری از تکرار این گونه حوادث شدند.
این اقدام فدراسیون فوتبال در ایام کرونا موجب شد تا ضمن حفظ سلامت ورزشکاران و تداوم مسابقات، مسئولیت اجتماعی دنیای فوتبال در قبال بحران همه‌گیر نیز به نمایش گذاشته شود.
گرچه موارد فوق تنها گزیده‌ای از پرونده‌های بررسی شده در سیستم قضایی فدراسیون فوتبال آلمان طی سالیان اخیر است، اما همین مصادیق محدود نیز روشنگر جامعیت، پویایی و انعطاف نظام دادرسی فوتبال در این کشور بوده و کارآمدی قواعد حقوقی و رویه‌های انضباطی موجود در مواجهه با چالش‌های نوظهور را نشان می‌دهند.
مهارت فدراسیون فوتبال آلمان در توأمان‌سازی نظارت بر تحولات، اقتدار در اجرا، دقت در تحقیق و انصاف در قضاوت، زمینه‌ساز کسب اعتماد ذینفعان و تثبیت مشروعیت این نهاد در افکار عمومی شده است. بی‌تردید، تجربه پرونده‌های عبرت‌آموز گذشته و پند گرفتن از آن‌ها، فدراسیون را در مواجهه شایسته با مسائل آتی و ارتقای مستمر سازوکارهای حقوقی و انضباطی یاری خواهد کرد.
۹. نتیجه‌گیری
۹.۱. جمع‌بندی مباحث حقوق ورزش در فوتبال آلمان
بررسی نظام جامع حقوقی و انضباطی حاکم بر فوتبال در آلمان که حاصل دهه‌ها تجربه، آزمون و خطا در این کشور است، دریچه‌ای رو به شناخت یکی از پیشرفته‌ترین نظام‌های حقوق ورزشی در جهان می‌گشاید. تدوین چارچوب‌های دقیق قانونی، ایجاد نهادهای تخصصی قضایی، سرمایه‌گذاری بر ارتقای فرهنگ اخلاقی و تقویت همکاری‌های بین‌المللی، از جمله شاخص‌های کلیدی در موفقیت این الگو به شمار می‌رود.
بدون شک، وجود یک مجموعه منسجم و روزآمد از اسناد حقوقی و انضباطی در زمینه‌هایی چون منع دوپینگ، مقابله با تبانی و فساد، تعقیب نژادپرستی و تبعیض، ساماندهی نقل و انتقالات بازیکنان و حفظ نظم و امنیت رقابت‌ها، نقطه قوت نظام فوتبال در آلمان است که ناشی از درک درست مدیران این فدراسیون از اهمیت حیاتی قانون‌مداری در ورزش حرفه‌ای است. از سوی دیگر، شکل‌گیری ارکان تخصصی دادرسی نظیر دادگاه ورزشی، دادگاه فدرال و کمیته اخلاق با حضور قضات ورزیده و آشنا به حقوق فوتبال، زمینه‌ساز استقرار عدالت ورزشی و مرجعیت یافتن آرای صادره از این نهادها شده است.
در کنار سازوکارهای حقوقی و قضایی، اهتمام به نهادینه کردن ارزش‌های اخلاقی در میان خانواده بزرگ فوتبال آلمان از طریق تدوین کدهای رفتاری، برگزاری دوره‌های آموزشی مستمر و بسترسازی فرهنگی نیز، نقش مکمل مؤثری در صیانت از سلامت و اعتبار این ورزش ایفا کرده است. ترویج فرهنگ بازی جوانمردانه، احترام به تنوع، مسئولیت‌پذیری اجتماعی و مبارزه با تبعیض، بخشی از دستاوردهای چنین رویکردی است.
علاوه بر این، بهره‌گیری هدفمند از تجارب سایر کشورها و مشارکت فعال در همکاری‌های بین‌المللی برای مقابله با چالش‌های فراملی عرصه فوتبال همچون دوپینگ، تبانی و نقض حقوق بازیکنان، به‌روز بودن و اثربخشی نظام حقوقی فوتبال آلمان را تضمین نموده است. عضویت این فدراسیون در مجامع تخصصی جهانی مانند فیفا، یوفا و دادگاه حکمیت ورزش (CAS) نیز در تسهیل چنین تعاملاتی نقش داشته است.
در نهایت، آنچه نظام حقوقی و انضباطی فوتبال در آلمان را ممتاز و الگوبرداری از آن را برای دیگر کشورها سودمند می‌سازد، نه صرفاً کمیت و کیفیت اسناد و نهادهای حقوقی، بلکه حاکمیت یک نگرش فراگیر مبتنی بر «حکمرانی خوب» در تمامی سطوح مدیریتی این ورزش است. در واقع، تعهد و ارادۀ متولیان فوتبال در عمل به ارزش‌های بنیادینی چون شفافیت، پاسخگویی، مشارکت ذینفعان، اثربخشی و حاکمیت قانون، شالوده و رمز دوام نظم حقوقی برقرار در این حوزه به شمار می‌رود.
۹.۲. اهمیت نهادینه‌سازی اخلاق و روح جوانمردی در ورزش
در فراز و نشیب‌های عالم ورزش که عرصه اثبات برتری فیزیکی و کسب افتخار است، پایبندی به اصول اخلاقی و منش پهلوانی از اهمیتی دوچندان برخوردار است. هرچه ورزش حرفه‌ای‌تر می‌شود و منافع مالی سنگین‌تری را به دنبال دارد، وسوسه میانبر زدن و تخطی از بایدها و نبایدهای اخلاقی نیز افزایش می‌یابد. از این رو، نهادینه شدن اخلاق ورزشی در سطوح فردی و سازمانی، تنها راه مصونیت در برابر آفت‌هایی چون تقلب، خشونت، تبعیض و فساد است.
تجربه فدراسیون فوتبال آلمان نشان داده که صیانت از ارزش‌های متعالی ورزش در گرو فراتر رفتن از رویکردهای تنبیهی و سرکوبگرانه و پیش‌گرفتن سیاست‌های تشویقی و فرهنگی با محوریت پرورش منش ورزشی است. ورزشکاران، مربیان و مدیران فوتبال باید ضمن آشنایی با هنجارهای اخلاقی، خود را ملزم به تمکین درونی از آن‌ها بدانند. بدیهی است که رسیدن به چنین سطحی از بلوغ اخلاقی، مستلزم آموزش مستمر، اصلاح ساختارهای انگیزشی و الگوسازی مثبت خواهد بود.
نهادینه شدن بازی جوانمردانه، احترام به حقوق حریف، داوری بی‌طرفانه، مسئولیت‌پذیری در قبال هواداران و حفظ شأن قهرمانی، برخی از مؤلفه‌های اساسی اخلاق در فوتبال محسوب می‌شوند که باید در سرلوحۀ تربیت ورزشی حرفه‌ای‌ها قرار گیرند. روح جوانمردی نه تنها مانع لغزش در ورطه تخلفات نظیر دوپینگ و تبانی خواهد شد، بلکه به تحکیم پیوندهای انسانی و گسترش تفاهم و دوستی میان ملت‌ها نیز یاری خواهد رساند.
توجه به مقوله اخلاق در ورزش علاوه بر حفظ سلامت و اصالت مسابقات، به ترویج ارزش‌های اخلاقی در کل جامعه نیز کمک شایانی خواهد کرد. فوتبالیست‌ها و دست‌اندرکاران این ورزش پرطرفدار، به دلیل حضور پررنگ در زندگی روزمره شهروندان، از موقعیت ممتازی برای ایفای نقش سفیران اخلاق در تعاملات اجتماعی برخوردارند. بنابراین، حرکت آنان در مسیر درستکاری و پهلوانی، می‌تواند الگوی رفتاری مناسبی برای نسل جوان و عامه مردم باشد.
با این حال، باید در نظر داشت که رسیدن به قله‌های سترگ اخلاق، آن هم در دنیای پرالتهاب و پرغوغای فوتبال، هدفی بلندپروازانه است که جز با عزمی راسخ و برنامه‌ای منسجم، میسر نخواهد شد. همراهی و اشتراک مساعی تمامی ذینفعان اعم از مدیران، ورزشکاران، رسانه‌ها و تماشاگران در این مسیر ضروری است. فدراسیون فوتبال آلمان با درک درست این ضرورت، اخلاق‌مداری را به عنوان یکی از اولویت‌های راهبردی خود برگزیده و در قالب سیاست‌های عملیاتی متنوع به دنبال تحقق آن است.
در پایان باید گفت که فوتبال به مثابه یک نهاد تأثیرگذار اجتماعی، رسالتی والاتر از صرف سرگرم‌سازی یا کسب افتخار دارد و آن کمک به بالندگی جوامع انسانی در پرتو ترویج فضایل اخلاقی و ارزش‌های انسان‌دوستانه است. غفلت از چنین مأموریت خطیری، به بی‌اعتباری و زوال تدریجی این ورزش می‌انجامد. از این رو، نهادینه کردن اخلاق و پاسداشت روح پهلوانی، نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت گریزناپذیر برای حیات بالنده فوتبال در گذر زمان خواهد بود.
۹.۳. پیشنهادهایی برای ارتقای عدالت ورزشی و مقابله با تخلفات
با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در ساختار و محتوای نظام حقوقی فوتبال طی دهه‌های اخیر، این عرصه همچنان در معرض انواع آسیب‌ها و چالش‌هایی است که سلامت و اعتبار این ورزش پرطرفدار را تهدید می‌کنند. از این رو، تلاش برای بهبود مستمر سازوکارهای تأمین عدالت ورزشی و مهار مظاهر مختلف فساد، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. در این بخش پایانی، برخی پیشنهادهای اجرایی در این زمینه که برآمده از نکات و تجارب ارزشمند فدراسیون فوتبال آلمان است، ارائه می‌گردد:
۱. بازنگری مستمر و به‌روزرسانی اسناد حقوقی و انضباطی فوتبال متناسب با پویایی‌های نوین این عرصه از طریق تعامل میان‌رشته‌ای حقوقدانان، مدیران ورزشی و سایر متخصصان مربوط
۲. تمرکز بر شناسایی و مقابله با زمینه‌ها و عوامل ساختاری بروز تخلف به جای صرف واکنش‌های تنبیهی به مصادیق فردی بزهکاری
۳. سرمایه‌گذاری جدی بر آموزش حقوق و اخلاق ورزشی به کلیه ذینفعان از طریق برگزاری منظم دوره‌های آموزشی، انتشار منابع آموزشی و تقویت گفتمان مسئولیت اجتماعی
۴. گسترش تعاملات و تبادل تجارب حقوقی با سایر فدراسیون‌های ملی و نهادهای بین‌المللی فوتبال برای مقابله هماهنگ‌تر با معضلات فرامرزی این حوزه
۵. کمک به توسعه زیرساخت‌های فناورانه نظیر سامانه‌های هوشمند ثبت و ردیابی تخلفات و پایگاه‌های جامع اطلاعاتی با هدف تسهیل فرآیندهای تحقیق و تعقیب
۶. افزایش استقلال، تخصص‌گرایی و چابکی ارکان و فرآیندهای دادرسی انضباطی و ورزشی ضمن تقویت نظارت همگانی و سازوکارهای پاسخگویی
۷. بهره‌گیری مؤثر از ظرفیت‌های فرهنگی، رسانه‌ای و مدنی جامعه برای نهادینه‌سازی ارزش‌های اخلاقی در ورزش و بسیج افکار عمومی علیه مفاسد نوظهور
۸. حمایت همه‌جانبه از ورزشکاران، مربیان و داوران به عنوان اصلی‌ترین سرمایه‌های انسانی فوتبال در برابر انواع آسیب‌ها، تبعیض‌ها و سوءاستفاده‌ها
۹. تأکید بر بازدارندگی و تناسب در اعمال مجازات‌های انضباطی به ویژه در حوزه‌های پرخطری چون دوپینگ، تبانی و نقض حقوق بازیکنان
۱۰. اهتمام به شفافیت حداکثری در عملکرد نهادهای قضایی فوتبال و نیز فرهنگ‌سازی در خصوص مسئولیت تک‌تک اعضای جامعه فوتبال در صیانت از سلامت این ورزش
بدیهی است که موفقیت و کارآمدی هر یک از راهکارهای فوق، در گرو عزم و اراده جمعی تمامی کنشگران دنیای فوتبال برای اصلاح امور و ارتقای مستمر است. فدراسیون فوتبال آلمان نیز به رغم الگو بودن نظام حقوقی و انضباطی خود برای بسیاری از کشورها، خود را از این قاعده مستثنی ندانسته و همواره با درک صحیح از پویایی‌های این حوزه، در مسیر بهبود و بازآفرینی گام برمی‌دارد. چنین رویکرد تحول‌خواهانه‌ای که مبتنی بر خودانتقادی سازنده، نوآوری خلاقانه و نهراسیدن از تغییر است، می‌تواند نویدبخش آینده‌ای درخشان‌تر برای ورزش فوتبال در این کشور و الگویی ارزشمند برای سایر نظام‌های فوتبال باشد.
در پایان، بار دیگر باید بر این نکته تأکید نمود که نظام حقوقی فوتبال آلمان با وجود جامعیت و انسجام کم‌نظیر خود، بدون حمایت و مشارکت مؤثر ذینفعان و دلسوزان این حوزه، توان تأمین سلامت و عدالت ورزشی را نخواهد داشت. هر یک از بازیگران عرصه فوتبال، از ورزشکاران و مربیان گرفته تا مدیران، هواداران و رسانه‌ها، در قبال صیانت از دستاوردهای حقوقی این نظام و کمک به ارتقای مستمر آن، مسئولیت و نقشی مهم بر عهده دارند.
در فرجام سخن، امید می‌رود که تمامی علاقمندان و فعالان حوزه حقوق ورزش در کشور عزیزمان ایران با الهام از تجربه پربار و آموزنده فدراسیون فوتبال آلمان و سایر کشورهای پیشرو با تکیه بر دانش، خلاقیت و تعهد اخلاقی خود، بتوانند به تدریج گام‌های مؤثری در راستای بسط عدالت، اخلاق‌مداری و تعالی در همه سطوح ورزش بردارند. دستیابی به چنین آرمان بلندی، جز در سایه همدلی، هم‌افزایی و امید به آینده، میسر نخواهد شد.